Fragment wystawy prezentującej wykonaną przez polski wywiad kopię niemieckiej Enigmy za szkłem.

Wystawa „Enigma. Zagadka rozwiązana”

W dniach 9-28 listopada br. w galerii Korde­garda na Krakowskim Przed­mieściu w Warszawie będzie prezen­towana wystawa „Enigma. Zagadka rozwiązana” przygo­towana we współ­pracy Muzeum Historii Polski i Narodowego Centrum Kultury. W ramach wystawy po raz pierwszy w Polsce zostanie pokazany szerokiej publicz­ności eksponat dokumen­tujący wielki sukces wywiadu II Rzeczy­po­spo­litej. Złamanie kodu niemieckiej maszyny szyfru­jącej Enigma było jednym z najwięk­szych osiągnięć polskich krypto­logów i polskiego wywiadu, które walnie przyczyniło się do pokonania Niemiec w czasie II wojny światowej. Wykonana przez polski wywiad replika niemieckiej Enigmy, wykorzy­stywana w działa­niach militarnych, jest jednym z najcen­niej­szych obiektów w kolekcji Muzeum Historii Polski.

Replika Enigmy, będąca dziełem polskich krypto­logów i inżynierów, wykorzy­stywana do łamania niemieckich szyfrów, jest unikatem na skalę światową – jedynym zacho­wanym obiektem tego rodzaju udostęp­nionym publicz­ności i badaczom. Ekspo­zycja opowiada zarówno historię eksponatu, jak i drogę Polaków do rozwią­zania zagadki niemieckiej maszyny szyfrującej.

Złamanie kodu Enigmy już w grudniu 1932 r. było nie tylko wielkim sukcesem polskiego Biura Szyfrów i pracu­jących w nim krypto­logów, lecz także polskiej nauki. Trzej matematycy z Uniwer­sytetu Poznań­skiego – Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – dokonali matema­tycznej analizy niemieckich szyfrów i opracowali system, który pozwalał na odczy­ty­wanie kodowanych przez Enigmę wiado­mości. To była jednak tylko połowa sukcesu. Ze względu na ciągle udosko­na­lanie maszyny i procedur szyfro­wania przez Niemców oraz znaczną ilość infor­macji przechwy­ty­wanych przez polski wywiad, wykorzy­stanie zdobytej wiedzy w praktyce wymagało zaanga­żo­wania coraz większej liczby osób, a od pewnego momentu – budowy maszyn wspoma­ga­jących pracę polskich kryptologów.

Wówczas kluczowa okazała się rola inżynierów z założonej przez polski wywiad warszaw­skiej wytwórni AVA – przede wszystkim Antoniego Pallutha, Edwarda Fokczyń­skiego oraz braci Ludomira i Leonarda Danile­wiczów. Korzy­stając z instrukcji krypto­logów zbudowali oni maszyny wspoma­gające proces łamania kodów – cyklometr i bombę krypto­lo­giczną. Spod ich rąk wyszło również ok. 50 polskich replik niemieckiej Enigmy. Zostały one skonstru­owane bez znajo­mości niemiec­kiego pierwo­wzoru, a jedynie na podstawie teore­tycznej wiedzy o zasadzie jego działania, będącej rezul­tatem pracy polskich krypto­logów. Zbudo­wanie kilku­dzie­sięciu replik było konieczne do szybkiego odczy­ty­wania niemieckich depesz – pozwalało krypto­logom skupić się na samym łamaniu kodu.

Po wybuchu II wojny światowej niemal wszystkie polskie repliki Enigmy znisz­czono, żeby zatrzeć ślady działal­ności polskiego wywiadu. Pracownicy Biura Szyfrów w większości zdołali przedostać się do Francji, gdzie wznowili swoją działalność. Właśnie w tajnym ośrodku w tzw. strefie Vichy skonstru­owano replikę maszyny prezen­towaną na wystawie „Enigma. Zagadka rozwiązana”. Została ona wykonana dzięki współ­pracy polskich inżynierów z Francuzami. Jest to eksponat unikatowy, ponieważ we Francji wypro­du­kowano zaledwie kilka takich urządzeń. Po wojnie egzem­plarz znalazł się w zbiorach Instytutu Józefa Piłsud­skiego w Londynie, zaś w 2020 roku dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego stał się własnością Muzeum Historii Polski, w którym będzie prezen­towany na wystawie stałej.

Obok maszyny wykonanej przez Polaków ekspo­nowana będzie również Enigma wykorzy­stywana przez niemieckie siły lądowe od początku lat 30. XX wieku. Porów­nując obie maszyny można zauważyć, że polscy inżynie­rowie nie znali wyglądu niemiec­kiego oryginału, o czym świadczą łatwo dostrze­galne różnice konstruk­cyjne. Polska replika posiada przy tym wszystkie funkcjo­nal­ności pierwo­wzoru. Na tego typu maszynach Polacy i Francuzi deszy­frowali niemieckie depesze w czasie wojny.

Ponadto na wystawie można obejrzeć krótko­me­trażowy film Enigma. Mamy nowiny (prod. Fundacja Arma Civitatis, scena­riusz i reżyseria: Norbert Rudaś). Jest to dokument prezen­tujący nowe fakty dotyczące złamania Enigmy, w oparciu o akta udostęp­nione przez francuski wywiad w 2016 roku. Narra­torami są uznani na świecie eksperci w dziedzinie krypto­logii i historii Enigmy − dr Marek Grajek, sir Dermot Turing oraz prof. Philippe Guillot.

Wystawie będą towarzy­szyły premiery dwóch podcastów oraz filmu na kanale YouTube. Materiały zreali­zowane zostały z udziałem znawcy tematu Enigmy dr. Marka Grajka – kryptologa i autora wielu publi­kacji i książek histo­rycznych oraz histo­ryków z Muzeum Historii Polski: Michała Nałęcz-Nieniew­skiego i Grzegorza Rutkow­skiego – kuratorów wystawy „Enigma. Zagadka rozwiązana”.

Termin i miejsce wystawy: 9-28 listopada 2021 r., Korde­garda. Galeria Narodowego Centrum Kultury, ul. Krakowskie Przed­mieście 15/17 w Warszawie, wstęp wolny.

Plakat wystawy

Kuratorzy wystawy: Grzegorz Dumała, Michał Nałęcz-Nieniewski, Grzegorz Rutkowski.

Organi­zator: Muzeum Historii Polski

Współ­or­ga­ni­zator: Narodowe Centrum Kultury

Patroni medialni: Polskie Radio, TVP3 Warszawa, Polska Agencja Prasowa, dzieje​.pl

CC BY 3.0 PL muzhp​.pl

image_print
Może zainte­re­sować Cię również:
Wystawa towarzy­sząca konfe­rencji CYBERSEC 2018 

W Pałacu Czeczotki przy Rynku Głównym w Krakowie czeka na zwiedza­jących nielada atrakcja. Wystawa Cyfry, czytaj »

Interak­tywna wystawa „Pogromcy Enigmy“ w Poznaniu 

Otwarcie wystawy zapla­nowano na 1 września 2016 roku. Specjalny boks z ekspo­zycją stanął przed Centrum Kultury czytaj »

Otwarcie wystawy ”Marian Rejewski – bydgosz­czanin, matematyk, kryptolog” w Sępólnie Krajeńskim 

Wystawa ”Marian Rejewski – bydgosz­czanin, matematyk, kryptolog”, zorga­ni­zowana przez Pedago­giczną Bibliotekę Wojewódzką w Bydgoszczy, dotarła czytaj »

Wystawa w Inowrocławiu 

Wystawa „Marian Rejewski – matematyk, bydgosz­czanin, kryptolog“ została zapre­zen­towana w holu Biblioteki Miejskiej w Inowro­cławiu. czytaj »