Katarzyna Ziemnicka w swoich książkach przybliża najmłodszym czytelnikom ważne postacie i tematy. W rodzinnym mieście Mariana Rejewskiego promowała swoją najnowszą książkę o kryptologu, który złamał kod Enigmy.

„Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego” ukaże się w księgarniach 19 września nakładem wydawnictwa LITERATURA. Uzupełni serię wydawniczą „Nieprzeciętni”, która przybliża dzieciom sylwetki wybitnych Polaków. Młodzi czytelnicy w przystępny sposób poznają ich sylwetki, dzieciństwo i młodość a także drogę, która zaprowadziła ich do niezwykłych osiągnięć. Autorka książki opowiedziała o swojej pracy i inspiracjach podczas spotkania autorskiego w środę (11 września). W budynku Biblioteki Głównej mali bydgoszczanie z uwagą poznawali tajniki kryptologii i zadali wiele interesujących pytań. Dzięki licznym działaniom upamiętniającym Mariana Rejewskiego dzieci wykazały się sporą wiedzą historyczną. Katarzyna Ziemnicka podzieliła się wspomnieniami z pracy nad książką. Zdradziła też plany na kolejne książki.

Daria Bołka: To nie jest Pani pierwsza książka o sławnym Polaku. Wcześniej przybliżyła Pani czytelnikom postać Mikołaja Kopernik. Powstała cała seria książek. Jak to się zaczęło?

Katarzyna Ziemnicka: Szefowa wydawnictwa LITERATURA pani Wiesia Jedrzęjczyk uznała że warto promować polskie nazwiska i przybliżać je dzieciom. Z jednej strony mamy bardzo wiele ciekawych informacji w internecie, jednak często mają mocno „encyklopedyczną” formę. Mając za odbiorcę dziecko w wieku lat 7-9 i w konkurencji jaką stanowią social media i telefony należy pisać tak, żeby wprowadzić młodego człowieka w świat znanej osoby. Pokazujemy w nieszablonowy sposób ich osiągnięcia.

To chyba trudne zadanie? W najnowszej książce opowiada Pani historię II wojny światowej. Jak to przełożyć na język dziecka?

Pracując nad tą książką patrzyłam przede wszystkim na swoje dzieci, które obecnie mają 11 i 14 lat, oraz na dzieci znajomych. Zastanawiałam się jak napisać książkę o człowieku który żył wiele lat temu i jest wciąż mało znaną postacią. Doszłam do wniosku, że muszę napisać książkę, która pokaże że to nie jest przeszłość pogrzebana dawno temu. Dzieci muszą mieć świadomość że wszystko co zrobił Rejewski rzutuje na świat w którym żyjemy i na co to będzie dalej. Zwłaszcza w kontekście konfliktów zbrojnych, jakie rozgrywają się teraz na Ukrainie.

Skąd inspiracja do napisania tej książki, to zainteresowanie Marianem Rejewskim?

Inspiracją była rozmowa z Panią która pracuje w bydgoskiej bibliotece pedagogicznej. Powiedziała że jest kilka pozycji o Rejewskim i enigmie dla dorosłych a brakuje takiej dla dzieci. Padła sugestia, że warto byłoby taką książkę napisać. Wtedy dostałam zlecenie na tę książkę z wydawnictwa LITERATURA. Pierwsze materiały przy pracy bardzo mnie zniechęciły. Wszystko było wręcz koszmarnie nudne. Informacje były podaje w stylu którego osoba która nie jest naukowcem nie jest w stanie przetrawić. To było najeżone matematyką, którą są w stanie zrozumieć wyłącznie profesorowie. Pomyślałam sobie: nie mogę kopiować takiego stylu rozpowszechniania informacji. Muszę się zorientować co Rejewski mógł jeść na śniadanie, o czym mógł rozmawiać z kolegami na podwórku, jak spędzał wolny czas.

Czyli skupiła się też Pani na zwykłym człowieku a nie wyłącznie na jego naukowych osiągnięciach?

Dokładnie, na zwykłym człowieku. Szukałam odpowiedzi na pytanie: co się stało w jego życiu, że on potem mógł odnieść taki sukces.

Jak Pani studiowała to jego „zwyczajne życie”, skoro wspominała Pani, że jego potomkowie nie chcieli kontaktu i rozmowy?

Wyciągałam przeróżne materiały m.in. z Centralnej Biblioteki Wojskowej w Warszawie i z 400 czy nawet 500 stron rzeczy niezwykle trudnych i napisanych sztywnym językiem czasem wyciągałam po pół strony czegoś ciekawego. I tak po kolei z kolejnego i następnych. Dodawałam do tego kontekst historyczny, jak wyglądało życie w ówczesnych czasach w Bydgoszczy. W innych źródłach szukałam informacji o tym jak wtedy chłopcy spędzali czas na podwórku, jak mogli mówić, czym się bawić.

Wspomina Pani o podwórkowych zabawach małego Mariana Rejewskiego. Zwiedziła Pani bydgoskie podwórka?

Pierwszym krokiem był przyjazd do Bydgoszczy. Pani Alina Melnicka z Biblioteki Pedagogicznej była świetną przewodniczką. Ona mi pokazała gdzie mieszkał Rejewski, gdzie chodził do gimnazjum. Poszłyśmy nad Brdę gdzie jako chłopiec mógł łowić ryby i się bawić. To wszystko pomogło mi złożyć w głowie obraz człowieka.

Spodobała się Pani ta podróż? Poczuła Pani, że jest w rodzinnym mieście Rejewskiego?

Tak, czułam tutaj ten duch Rejewskiego. Wspaniale że powstał jego mural i pomnik. Uważa, że powinno się mówić o nim jak najwięcej. Powinny być przeprowadzane warsztaty z tej tematyki. Widzę że dzieci potrzebują takich bohaterów i takich wzorów. Dziś na moim spotkaniu autorskim miałam klasę piłkarzy i tłumacząc im książkę wplatałam nawiązania do piłki nożnej. Rejewski z piłką był na jednej stronie boiska a Niemcy po drugiej. Bardzo ważne jest pisząc książki dla dzieci i spotykając się z nimi, aby odwoływać się do ich doświadczeń, mówić ich językiem. Jestem przekonana, że nie warto przekazywać ton informacji. Trzeba dzieci zainspirować, pokazać kawałek w nadziei na to że sięgną po książkę.

Po serii ciekawych pytań od dzieci muszę przyznać, że bardzo wciągnęły się w rozmowę z Panią.

Dziękuję, też miałam takie miłe wrażenie.

Źródło: bydgoszczinformuje.pl

Katarzyna Ziemnicka na spotkaniu autorskim w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy. Fot. B.Witkowski/UMB

Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa Oświaty wraz z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką w Bydgoszczy zorganizowały Dzień Mariana Rejewskiego z okazji 90. rocznicy złamania szyfru Enigmy.

Wydarzenie to jest częścią projektu „Poznaj bydgoskich bohaterów!”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach rządowego programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.

Uroczystość odbyła się 28 października 2022 r. w budynku Biblioteki.

Gości przywitała prezes stowarzyszenia KPCDO Agnieszka Gąsiorowska. Dyrektor biblioteki Ewa Pronobis-Sosnowska odczytała list Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego, skierowany do organizatorów uroczystości. Następnie płk Jerzy Lelwic wygłosił wykład o okolicznościach złamania szyfru Enigmy, któremu towarzyszyła prezentacja repliki niemieckiej maszyny szyfrującej.

Nieznaną historię Mariana Rejewskiego przybliżył prof. Robert Gawłowski, autor książki „Jestem tym, który rozszyfrował Enigmę”. Jego wystąpienie zakończył szybki test dla zgromadzonych uczniów. Zwycięzcami zostali członkowie zespołu z Liceum Ogólnokształcącego w Szubinie.

Podczas uroczystości wręczone zostały nagrody w konkursie plastycznym na portret Mariana Rejewskiego. Nagrodzone prace zostały zaprezentowane w sali, a pozostałe można było obejrzeć na wystawie.

Imprezę uświetnił znakomity występ sopranistek z klasy śpiewu solowego p. Katarzyny Fraś-Mularczyk Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy: Weroniki Żurawskiej, Martyny Ratajczak i Kingi Błaczkowskiej z akompaniamentem p. Marzeny Buchwald.

Organizatorzy uroczystości:

Patronat medialny:

To opowieść o człowieku, który dokonał rewolucji w kryptologii, o rywalizacji człowieka z maszyną, o wielkiej historii przetaczającej się przez życie jednostki, a także o życiu Mariana Rejewskiego, którego historia cały czas czeka na przedstawienie opinii publicznej.

Historia Enigmy jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy i autorów w skali międzynarodowej. Do tej pory ich uwaga koncentrowała się na zagadnieniach technicznych funkcjonowania Enigmy, losach ośrodka w Bletchley Park albo (nieszczęśliwej) historii osobistej Alana Turinga.

Wyjątkowość prezentowanej publikacji polega na przedstawieniu całkowicie nieobecnego wątku, który jeszcze nigdy nie został szerzej omówiony zarówno w literaturze międzynarodowej, jak również polskiej, tj. historii Mariana Rejewskiego. Ta książka jest właśnie o nim: jego dzieciństwie, dorastaniu, największym osiągnięciu fundującym podstawy informatyki, a także trudnych losach powojennych, kiedy zdecydował się wrócić do rządzonej przez komunistów Polski, skrzętnie ukrywając wiedzę o swoich osiągnięciach. Rejewski nie miał wątpliwości, że zarówno on, jak i jego najbliżsi od pierwszych miesięcy pobytu w rodzinnej Bydgoszczy byli obserwowani przez Służbę Bezpieczeństwa. Pochopna wypowiedź, zbytnia otwartość w korespondencji ze znajomymi, niepochlebny komentarz na temat rzeczywistości politycznej w kraju mógł skończyć się utratą pracy i represjami. Kolejne dekady życia w niepokoju i niedostatku doprowadziły Rejewskiego do stoczenia ostatniego i równie ważnego boju – walki o prawdę historyczną o Enigmie. Publikowane na Zachodzie książki o tajemnicach drugiej wojny światowej, w tym najważniejsza – Ultra Secret Fredericka Winterbothama, deprecjonowały znaczenie Polaków. Rozszyfrowanie Enigmy miało być efektem kradzieży maszyny przez polskiego mechanika zatrudnionego w niemieckiej firmie w Berlinie. Od połowy lat 70. Marian Rejewski dzięki dużej aktywności medialnej dołożył wszelkich starań, aby opowiedzieć prawdę historyczną. (opis wydawcy)

Źródło: Episteme

W listopadzie 2021 r. ukazała się książka pt. „Enigma. Poznańskie ślady” pod redakcją Szymona Mazura. Pretekstem do przygotowania publikacji było otwarcie w Poznaniu Centrum Szyfrów Enigma (CSE). W książce zebrano kilkanaście artykułów o Enigmie, metodach jej łamania, a także o zdobywaniu tajnych informacji na jej temat.

Historia maszyny szyfrującej Enigma rozpala wyobraźnię ludzi na całym świecie. W książce podjęto próbę wyjaśnienia niektórych zagadek dotyczących Enigmy. Autorzy piszą o nieznanych faktach, tajnych dokumentach i operacjach specjalnych, w czasie których zdobywano Enigmę. Impulsem do wydania publikacji było otwarcie Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu. Na kartach wydawnictwa oddano głos osobom zaangażowanym w powstanie tej instytucji. (opis wydawcy)

Redaktor tej książki, dziennikarz i inicjator powstania CSE, Szymon Mazur, we wprowadzeniu napisał:

Enigma to nie tylko niemiecka maszyna szyfrująca, to także tajemnica (z łac. aenigma, z gr. αἴνιγμα). A tajemnice rozpalają ludzkie umysły i domagają się wyjaśnienia...

W przypadku Enigmy i udziału Polaków w operacji łamania jej szyfrów wiele zagadek już rozwiązano, ale cały szereg nadal pozostaje nierozstrzygniętych. Na stronach tej książki staramy się szukać odpowiedzi na niektóre z nich. W pierwszej części „Tajemnice i zagadki” piszemy o nieznanych wydarzeniach, tajemniczych spotkaniach, a także o operacjach specjalnych na morzach i oceanach, w czasie których zdobywano Enigmę. Piszemy również o archiwum Henryka Zygalskiego czy dokumentach Ekspozytury „300” ukrytych w 1945 roku pod Londynem i odnalezionych w latach 90. XX wieku. Wyjaśniamy okoliczności niezwykle ważnego spotkania polskich kryptologów z Alanem Turingiem 17 stycznia 1940 roku.

W „Śladami Enigmy w Poznaniu” skupiamy się na poznańskich i polskich wątkach związanych z łamaniem Enigmy. Spacerujemy po mieście śladami Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, sprawdzamy, gdzie w Polsce i Europie można zobaczyć maszynę szyfrującą Enigma.

W dziale „Ku Centrum Szyfrów Enigma” piszemy o upamiętnieniu kryptologów w Poznaniu. Przypominamy m.in. działania Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, który już w 1983 roku uhonorował słynnych absolwentów tablicą pamiątkową, opisujemy też historię powstania pomnika kryptologów.

Impulsem do wydania niniejszej publikacji było otwarcie Centrum Szyfrów Enigma. Na kartach wydawnictwa oddajemy głos osobom zaangażowanym w powstanie tej ważnej instytucji kultury.

Uznaliśmy, że związane z Enigmą tropy, gdziekolwiek się znajdują, tak czy inaczej prowadzą do Poznania, gdzie prace nad złamaniem niemieckich szyfrów miały swój początek. Opublikowane w tym tomie artykuły stanowią nie tylko świadectwo przeszłych dokonań, ale i łącznik pomiędzy tym, co odkryte, a tym, co jeszcze niewyjaśnione. Wierzymy, że staną się inspiracją do dalszych poszukiwań i kontynuacji badań zarówno na temat trójki naszych znamienitych naukowców, wiadomości szyfrowanych za pomocą słynnej niemieckiej
maszyny, jak i samej kryptologii czy osób z nią związanych.

Spis treści

"Marian Rejewski - pogromca Enigmy" to tytuł publikacji dla młodego czytelnika, która w krótki sposób zaznajamia z losami i dokonaniami kryptologa. Dla bardziej dociekliwych przeznaczony jest rozdział zawierający obszerne kalendarium losów Rejewskiego na tle wydarzeń związanych z maszyną szyfrującą Enigma.

Kilkadziesiąt bibliotek szkolnych oraz pedagogicznych w woj. kujawsko-pomorskim otrzymało bezpłatnie tę publikację dzięki dofinansowaniu z Muzeum Historii Polski w ramach projektu Patriotyzm Jutra.

Nakładem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy ukazał się komiks "Marian Rejewski, bydgoszczanin, który złamał szyfr Enigmy".  Rysunki do scenariusza Macieja Jasińskiego wykonał Jacek Michalski.  Dla prezentacji losów Rejewskiego posłużono się formułą wywiadu przeprowadzonego z leciwym już kryptologiem przez dziennikarkę polonijnej gazety.

Źródło: recenzja Przemysława Mazura 

2 grudnia 2015 r. w Publicznym Gimnazjum im. Mariana Rejewskiego w Białych Błotach odbyła się promocja broszury pt. "Marian Rejewski (1905-1980)", wydanej przez IPN w ramach serii „Patroni naszych ulic”. Życiorys słynnego kryptologa i jego dokonania związane z pracą kryptologiczną przedstawił dr Krzysztof Osiński z bydgoskiej delegatury IPN, autor broszury. Ciekawie wypadła rozmowa Krzysztofa Osińskiego z córką kryptologa Janiną Sylwestrzak, która podzieliła się z przybyłymi do szkolnej auli ciekawostkami z życia swojego wybitnego ojca.