Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa Oświaty wraz z Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką w Bydgoszczy zorganizowały Dzień Mariana Rejewskiego z okazji 90. rocznicy złamania szyfru Enigmy.

Wydarzenie to jest częścią projektu „Poznaj bydgoskich bohaterów!”, sfinansowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach rządowego programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 – 2030.

Uroczystość odbyła się 28 października 2022 r. w budynku Biblioteki.

Gości przywitała prezes stowarzyszenia KPCDO Agnieszka Gąsiorowska. Dyrektor biblioteki Ewa Pronobis-Sosnowska odczytała list Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego, skierowany do organizatorów uroczystości. Następnie płk Jerzy Lelwic wygłosił wykład o okolicznościach złamania szyfru Enigmy, któremu towarzyszyła prezentacja repliki niemieckiej maszyny szyfrującej.

Nieznaną historię Mariana Rejewskiego przybliżył prof. Robert Gawłowski, autor książki „Jestem tym, który rozszyfrował Enigmę”. Jego wystąpienie zakończył szybki test dla zgromadzonych uczniów. Zwycięzcami zostali członkowie zespołu z Liceum Ogólnokształcącego w Szubinie.

Podczas uroczystości wręczone zostały nagrody w konkursie plastycznym na portret Mariana Rejewskiego. Nagrodzone prace zostały zaprezentowane w sali, a pozostałe można było obejrzeć na wystawie.

Imprezę uświetnił znakomity występ sopranistek z klasy śpiewu solowego p. Katarzyny Fraś-Mularczyk Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy: Weroniki Żurawskiej, Martyny Ratajczak i Kingi Błaczkowskiej z akompaniamentem p. Marzeny Buchwald.

Organizatorzy uroczystości:

Patronat medialny:

To opowieść o człowieku, który dokonał rewolucji w kryptologii, o rywalizacji człowieka z maszyną, o wielkiej historii przetaczającej się przez życie jednostki, a także o życiu Mariana Rejewskiego, którego historia cały czas czeka na przedstawienie opinii publicznej.

Historia Enigmy jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy i autorów w skali międzynarodowej. Do tej pory ich uwaga koncentrowała się na zagadnieniach technicznych funkcjonowania Enigmy, losach ośrodka w Bletchley Park albo (nieszczęśliwej) historii osobistej Alana Turinga.

Wyjątkowość prezentowanej publikacji polega na przedstawieniu całkowicie nieobecnego wątku, który jeszcze nigdy nie został szerzej omówiony zarówno w literaturze międzynarodowej, jak również polskiej, tj. historii Mariana Rejewskiego. Ta książka jest właśnie o nim: jego dzieciństwie, dorastaniu, największym osiągnięciu fundującym podstawy informatyki, a także trudnych losach powojennych, kiedy zdecydował się wrócić do rządzonej przez komunistów Polski, skrzętnie ukrywając wiedzę o swoich osiągnięciach. Rejewski nie miał wątpliwości, że zarówno on, jak i jego najbliżsi od pierwszych miesięcy pobytu w rodzinnej Bydgoszczy byli obserwowani przez Służbę Bezpieczeństwa. Pochopna wypowiedź, zbytnia otwartość w korespondencji ze znajomymi, niepochlebny komentarz na temat rzeczywistości politycznej w kraju mógł skończyć się utratą pracy i represjami. Kolejne dekady życia w niepokoju i niedostatku doprowadziły Rejewskiego do stoczenia ostatniego i równie ważnego boju – walki o prawdę historyczną o Enigmie. Publikowane na Zachodzie książki o tajemnicach drugiej wojny światowej, w tym najważniejsza – Ultra Secret Fredericka Winterbothama, deprecjonowały znaczenie Polaków. Rozszyfrowanie Enigmy miało być efektem kradzieży maszyny przez polskiego mechanika zatrudnionego w niemieckiej firmie w Berlinie. Od połowy lat 70. Marian Rejewski dzięki dużej aktywności medialnej dołożył wszelkich starań, aby opowiedzieć prawdę historyczną. (opis wydawcy)

Źródło: Episteme

W listopadzie 2021 r. ukazała się książka pt. „Enigma. Poznańskie ślady” pod redakcją Szymona Mazura. Pretekstem do przygotowania publikacji było otwarcie w Poznaniu Centrum Szyfrów Enigma (CSE). W książce zebrano kilkanaście artykułów o Enigmie, metodach jej łamania, a także o zdobywaniu tajnych informacji na jej temat.

Historia maszyny szyfrującej Enigma rozpala wyobraźnię ludzi na całym świecie. W książce podjęto próbę wyjaśnienia niektórych zagadek dotyczących Enigmy. Autorzy piszą o nieznanych faktach, tajnych dokumentach i operacjach specjalnych, w czasie których zdobywano Enigmę. Impulsem do wydania publikacji było otwarcie Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu. Na kartach wydawnictwa oddano głos osobom zaangażowanym w powstanie tej instytucji. (opis wydawcy)

Redaktor tej książki, dziennikarz i inicjator powstania CSE, Szymon Mazur, we wprowadzeniu napisał:

Enigma to nie tylko niemiecka maszyna szyfrująca, to także tajemnica (z łac. aenigma, z gr. αἴνιγμα). A tajemnice rozpalają ludzkie umysły i domagają się wyjaśnienia...

W przypadku Enigmy i udziału Polaków w operacji łamania jej szyfrów wiele zagadek już rozwiązano, ale cały szereg nadal pozostaje nierozstrzygniętych. Na stronach tej książki staramy się szukać odpowiedzi na niektóre z nich. W pierwszej części „Tajemnice i zagadki” piszemy o nieznanych wydarzeniach, tajemniczych spotkaniach, a także o operacjach specjalnych na morzach i oceanach, w czasie których zdobywano Enigmę. Piszemy również o archiwum Henryka Zygalskiego czy dokumentach Ekspozytury „300” ukrytych w 1945 roku pod Londynem i odnalezionych w latach 90. XX wieku. Wyjaśniamy okoliczności niezwykle ważnego spotkania polskich kryptologów z Alanem Turingiem 17 stycznia 1940 roku.

W „Śladami Enigmy w Poznaniu” skupiamy się na poznańskich i polskich wątkach związanych z łamaniem Enigmy. Spacerujemy po mieście śladami Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, sprawdzamy, gdzie w Polsce i Europie można zobaczyć maszynę szyfrującą Enigma.

W dziale „Ku Centrum Szyfrów Enigma” piszemy o upamiętnieniu kryptologów w Poznaniu. Przypominamy m.in. działania Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, który już w 1983 roku uhonorował słynnych absolwentów tablicą pamiątkową, opisujemy też historię powstania pomnika kryptologów.

Impulsem do wydania niniejszej publikacji było otwarcie Centrum Szyfrów Enigma. Na kartach wydawnictwa oddajemy głos osobom zaangażowanym w powstanie tej ważnej instytucji kultury.

Uznaliśmy, że związane z Enigmą tropy, gdziekolwiek się znajdują, tak czy inaczej prowadzą do Poznania, gdzie prace nad złamaniem niemieckich szyfrów miały swój początek. Opublikowane w tym tomie artykuły stanowią nie tylko świadectwo przeszłych dokonań, ale i łącznik pomiędzy tym, co odkryte, a tym, co jeszcze niewyjaśnione. Wierzymy, że staną się inspiracją do dalszych poszukiwań i kontynuacji badań zarówno na temat trójki naszych znamienitych naukowców, wiadomości szyfrowanych za pomocą słynnej niemieckiej
maszyny, jak i samej kryptologii czy osób z nią związanych.

Spis treści

"Marian Rejewski - pogromca Enigmy" to tytuł publikacji dla młodego czytelnika, która w krótki sposób zaznajamia z losami i dokonaniami kryptologa. Dla bardziej dociekliwych przeznaczony jest rozdział zawierający obszerne kalendarium dotyczące losów Rejewskiego na tle wydarzeń związanych z maszyną szyfrującą Enigma.

Kilkadziesiąt bibliotek szkolnych oraz pedagogicznych w woj. kujawsko-pomorskim otrzymało bezpłatnie tę publikację dzięki dofinansowaniu z Muzeum Historii Polski w ramach projektu Patriotyzm Jutra.

Nakładem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy ukazał się komiks "Marian Rejewski, bydgoszczanin, który złamał szyfr Enigmy".  Rysunki do scenariusza Macieja Jasińskiego wykonał Jacek Michalski.  Dla prezentacji losów Rejewskiego posłużono się formułą wywiadu przeprowadzonego z leciwym już kryptologiem przez dziennikarkę polonijnej gazety.

Źródło: recenzja Przemysława Mazura 

2 grudnia 2015 r. w Publicznym Gimnazjum im. Mariana Rejewskiego w Białych Błotach odbyła się promocja broszury pt. "Marian Rejewski (1905-1980)", wydanej przez IPN w ramach serii „Patroni naszych ulic”. Życiorys słynnego kryptologa i jego dokonania związane z pracą kryptologiczną przedstawił dr Krzysztof Osiński z bydgoskiej delegatury IPN, autor broszury. Ciekawie wypadła rozmowa Krzysztofa Osińskiego z córką kryptologa Janiną Sylwestrzak, która podzieliła się z przybyłymi do szkolnej auli ciekawostkami z życia swojego wybitnego ojca.