W tym roku obchodzić będziemy 85. rocznicę złamania kodu Enigmy. W Wywiadzie Kuriera TVP3 Janina Sylwestrzak opowiada o pracy swego ojca, Mariana Rejewskiego. Rozmowę można obejrzeć na stronie TVP.

25 lutego br. w Zespole Szkół w Łochowie odbędzie się VII Międzyszkolny Turniej Szachowy im. Mariana Rejewskiego. Zawody rozegrane zostaną pod honorowym patronatem Pani Janiny Sylwestrzak - córki Rejewskiego oraz Kujawsko-Pomorskiego Kuratora Oświaty.

Celem turnieju jest popularyzacja gry w szachy oraz przybliżenie postaci Mariana Rejewskiego – wybitnego matematyka i kryptologa, bydgoszczanina, który w szachy grywał.

W tym roku po raz pierwszy, obok uczniów szkół podstawowych do szachownic zasiądą gimnazjaliści. Liczba uczestników wzrośnie do 80. Rejestracja (do 21 lutego) odbywa się elektronicznie na chessarbiter.com. Tamże, jak i na stronie organizatora (zslochowo.pl) znaleźć można turniejowy regulamin. Polskie Radio Pomorza i Kujaw zapewnia informacje, zapowiedzi oraz bezpośrednią relację z gier.

Według historyków, złamanie kodu Enigmy – niemieckiej maszyny szyfrującej – przyczyniło się do ocalenia ok. 30 mln ludzi. Pierwsi dokonali tego Polacy – a nie, jak powszechnie powtarza się na świecie, Brytyjczycy czy Amerykanie.

Tę wiedzę, wraz z kopiami maszyny, Polacy przekazali aliantom pięć tygodni przed wybuchem II wojny światowej. Wcześniej przez niemal siedem lat polski wywiad, nie ujawniając źródła informacji, przekazywał wywiadowi brytyjskiemu i francuskiemu odkodowane niemieckie meldunki. Brytyjczykom odczytanie depesz zaszyfrowanych przez Enigmę udało się dopiero w styczniu 1940 roku.

Handlowa wersja Enigmy trafia do Polski

W styczniu 1929 w ręce polskiego wywiadu trafiła przejęta przez celników na lotnisku Okęcie tajemnicza przesyłka, adresowana do niemieckiego poselstwa w Warszawie. Zawierała ona handlową wersję Enigmy, skonstruowanej w 1923 roku przez Arthura Scherbiusa. Maszyna została rozebrana i sfotografowana przez inż. Ludomira Danilewicza, a następnie pieczołowicie spakowana i dostarczona do adresata. Trzy lata później handlowa wersja Enigmy została kupiona w Niemczech przez podstawionego przez polski wywiad szwedzkiego przedsiębiorcę. Materiały i zdjęcia, tym razem wojskowej maszyny szyfrującej, zostały dostarczone Polakom przez Francuzów przed grudniem 1932 roku.

„Niestety [...] maszyna wojskowa, choć miała niektóre cechy wspólne z maszyną handlową, różniła się jednak od niej zasadniczo. Dowiedziano się o tym z fotokopii tajnej niemieckiej instrukcji służbowej, która [...] znalazła się w posiadaniu Biura Szyfrów” – wspominał matematyk i kryptolog Marian Rejewski. Francuzi zwerbowali Hansa-Thilo Schmidta „Asché”, urzędnika Centrum Szyfrów niemieckiej Reichswehry, który za pieniądze przekazywał im materiały dotyczące wojskowej wersji Enigmy. Dokumenty te trafiały do Polski za pośrednictwem szefa Służby Informacyjnej francuskiego Sztabu Generalnego – kapitana Gustave’a Bertranda.

Najpierw był Poznań

Pierwsze zakodowane niemieckie depesze przesyłane drogą radiową zostały przechwycone przez Polaków w 1926 roku. Ich rozszyfrowanie przez lingwistów Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Generalnego (od 1928 roku: Sztabu Głównego) Wojska Polskiego nie powiodło się. Trzy lata później na zlecenie Biura Szyfrów w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Poznańskiego odbył się kurs kryptologii dla najlepszych studentów III i IV roku matematyki, władających biegle językiem niemieckim. Kurs był prowadzony przez wykładowców z Warszawy: mjr. Franciszka Pokornego, por. Maksymiliana Ciężkiego i inż. Antoniego Pallutha. Zajęcia odbywały się dwa razy w tygodniu, wieczorami. Ich uczestnicy byli zobligowani do zachowania w tajemnicy uczestnictwa w dodatkowych wykładach. Podczas kursu szczególnie wyróżniło się trzech matematyków: wspomniany Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Rok później w Poznaniu utworzono filię Biura Szyfrów, w której zostali zatrudnieni. „Po zakończeniu kursu stworzono w Poznaniu małą ekspozyturę Biura Szyfrów, mieszczącą się w suterynach [zapis oryginalny] Komendy Miasta, znajdującej się wówczas przy ul. św. Marcina w bezpośrednim sąsiedztwie Zamku. A ponieważ w Zamku mieścił się Instytut Matematyczny, przeto lokalizacja ekspozytury była niezwykle dogodna dla tych kilku osób, które zaangażowano do pracy, to jest dla mych kolegów kończących studia i dla mnie, będącego wówczas asystentem Instytutu” – pisał Marian Rejewski w notatkach Wspomnienia z mej pracy w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego w latach 1930–1945. Praca matematyków polegała na rozpoznawaniu niemieckich metod szyfrowania. „W pracy naszej w ekspozyturze nie byliśmy krępowani żadnymi godzinami, każdy mógł pracować, kiedy mu było najdogodniej, z tym tylko, że każdy winien był przepracować 12 godzin tygodniowo. [...] Treść depesz była, o ile pamiętam, nieciekawa, w przeważającej mierze były to depesze ćwiczebne” – wspominał Rejewski. Latem 1932 roku poznańska filia została rozwiązana, a jej pracownikom zaproponowano przeniesienie do Warszawy.

Za czarną kotarą

Sekcja BS-4 Biura Szyfrów Oddziału II SG WP mieściła się w prawym skrzydle nieistniejącego dziś Pałacu Saskiego na pl. Piłsudskiego, gdzie od 1 września 1932 roku byli zatrudnieni poznańscy matematycy. „Wkrótce [...] odizolowano moich kolegów i mnie tak dokładnie od reszty pracowników, że nawet woźny wnoszący herbatę na śniadanie nie miał prawa wstępu do naszego pokoju, u którego drzwi rozwieszono na domiar czarną kotarę, wskutek czego pokój nasz żartobliwie przezwano black chamber” – pisał Rejewski. Matematycy pracowali głównie nad rozwiązywaniem czteroliterowego kodu używanego przez niemiecką marynarkę wojenną. W ostatnich dniach 1932 roku Rejewskiemu udało się odczytać pierwsze niemieckie szyfrogramy. Początkowo nad złamaniem Enigmy pracował po godzinach, w tajemnicy przed kolegami. W lutym 1933 roku Henryk Zygalski wynalazł tzw. płachty Zygalskiego – perforowane arkusze, pomagające w ustaleniu kolejności wirników kodujących Enigmy. Metoda płacht polegała na nakładaniu na siebie arkuszy papieru, z których każdy miał około tysiąca dziurek. Rejewski wspominał: „Rozwiązanie otrzymywano, gdy w końcu poprzez dziesięć czy jedenaście płacht tylko jedna dziurka przeświecała. Płacht takich potrzebowaliśmy sześć kompletów po 26 sztuk każdy. Fabrykacja płacht odbywała się w niesłychanie prymitywny sposób. Braliśmy arkusze papieru milimetrowego wielkości około 60 cm x 60 cm i z braku odpowiedniego perforatora wycinaliśmy w nich mozolnie przy pomocy ostrzy do golenia kwadratowe dziurki wielkości 5 mm x 5 mm”. Zygalski wynalazł również metodę rusztu, czyli odnajdywania połączeń wtyczkowych centralki. Marian Rejewski w 1934 roku opracował cyklometr, służący do ustalania kolejności bębenków szyfrujących Enigmy, a następnie metodę kart charakterystyk, dzięki której było możliwe szybkie odtworzenie dziennego klucza maszyny. Jerzy Różycki wynalazł tzw. metodę zegara, która pozwalała na wybór i ustawienie wirnika niemieckiej maszyny szyfrującej. Dzięki temu wiedziano, który w danym dniu z trzech wirników jako pierwszy odbiera impuls z klawiatury. Różycki zbudował także działającą kopię wojskowej wersji Enigmy, a następnie cyklometr oraz „bombę kryptologiczną”, zaprojektowane przez Rejewskiego. „Bomba” znacznie przyspieszyła i zautomatyzowała proces odtwarzania kluczy dziennych. Ośrodek deszyfrażu w Pałacu Saskim przestał działać jesienią 1937 roku. Decyzja o jego likwidacji i przeniesieniu do Pyr w Lesie Kabackim była spowodowana koniecznością utrzymania pracy kryptologów w ścisłej tajemnicy, a to wkrótce mogło się okazać niemożliwe w Warszawie. 18 września 2002 roku na budynku Dowództwa Garnizonu Warszawa przy pl. Piłsudskiego odsłonięto dwujęzyczną angielsko-polską tablicę poświęconą Rejewskiemu, Różyckiemu i Zygalskiemu. Jej dwie kopie znajdują się w Wielkiej Brytanii: jedna została umieszczona w budynku ambasady polskiej w Londynie, a druga na terenie Rządowej Szkoły Kodów i Szyfrów w Bletchley Park.

"Polskie Enigmy"

W 1927 roku Edward Fokczyński wraz z inżynierem Antonim Palluthem oraz braćmi Ludomirem i Leonardem Danilewiczami założyli przy ul. Nowy Świat 43 w Warszawie mały warsztat, który już po roku przekształcił się w Wytwórnię Radiotechniczną „AVA”. Jej zakłady znajdowały się przy ul. Stępińskiej 25. „AVA” produkowała sprzęt radiowy dla polskiej armii i stała się zapleczem Biura Szyfrów. Zostali w niej zatrudnieni najlepsi konstruktorzy i radiotelegrafiści. W lutym 1933 roku specjaliści z „AVY” otrzymali zlecenie zbudowania piętnastu kopii wojskowej wersji niemieckiej Enigmy oraz pierwszej „bomby”, czyli maszyny deszyfrującej jej kody. Wiosną tego samego roku pierwsze „polskie Enigmy” trafiły do ośrodka dekryptażu. „Tak wielka liczba maszyn była potrzebna zarówno ze względu na ich stosunkowo krótki żywot spowodowany intensywną eksploatacją, jak i z uwagi na przewidziany w wypadku wojny znaczny wzrost liczby pracowników odczytujących depesze” – czytamy we wspomnieniach Rejewskiego. W listopadzie 1938 roku pracownicy zakładów „AVA” przekazali wojsku gotowe podzespoły „bomb kryptologicznych”, które następnie zostały zamontowane w ośrodku w Pyrach. „[...] dążyliśmy do maksymalnego, jak na owe czasy, zmechanizowania wykonywanych przez nas czynności. W tym właśnie celu zaprojektowaliśmy, a firma AVA zbudowała, maszynę stanowiącą agregat sześciu maszyn »Enigma«. [...] Cena owych sześciu bomb wynosiła podobno około 100 000 złotych przedwojennych (wobec wybuchu wojny niezapłaconych)” – pisał Rejewski. W pierwszych dniach września 1939 roku Wytwórnia Radiotechniczna „AVA” została zlikwidowana. Zniszczono znajdujący się w niej sprzęt i dokumentację. Dziś fragment dawnego budynku fabryki jest częścią Szpitala Czerniakowskiego.

Kryptonim „Wicher”

Przeniesione z Pałacu Saskiego w Warszawie Biuro Szyfrów rozpoczęło pracę w Pyrach jesienią 1937 roku. Znajdujący się w Lesie Kabackim ośrodek dekryptażu składał się z dwóch budynków otoczonych wysokim murem. Jeden z nich był przeznaczony do celów mieszkalnych, a w drugim została zainstalowana radiostacja. W Biurze Szyfrów zatrudniono 51 osób (dla porównania w Bletchley Park w Wielkiej Brytanii pracowało ich ponad 10 tys.). Zespołowi kryptologów nadano kryptonim „Wicher”. 27 maja 1938 roku miejsce to odwiedził mjr Bertrand. Polacy nie wyjawili mu tego, że odczytano depesze zaszyfrowane przez Enigmę. W połowie października 1938 roku z komponentów dostarczonych przez Wytwórnię Radiotechniczną „AVA” zbudowano w Pyrach sześć „bomb kryptologicznych”, stanowiących agregat sześciu Enigm. Dzięki nim matematycy byli w stanie odczytać kilka tysięcy niemieckich meldunków. W Biurze Szyfrów „bombę” nazywano również „maglem” lub „pralką” – z powodu charakterystycznego dźwięku, które wytwarzała w czasie pracy. „Bębenki szyfrujące sześciu maszyn, z których agregat się składał, obracały się samoczynnie pod napędem elektrycznym, przybierając w ciągu około dwóch godzin kolejno wszystkie możliwe 17 576 pozycji bębenków. Gdy bębenki znalazły się pozycji mogącej stanowić szukane rozwiązanie, zapalało się światełko, a jednocześnie motor automatycznie się zatrzymywał” – wspominał Rejewski. „Bomby kryptologiczne” były skuteczne do 10 maja 1940 roku, kiedy Niemcy zmienili protokół przesyłania klucza wiadomości.

„Tylko im chwała”

W grudniu 1938 roku Niemcy po raz kolejny zmodyf kowali Enigmę, dokładając do niej trzy bębny szyfrujące. Rozpracowanie udoskonalonej maszyny przekraczało możliwości polskiego Biura Szyfrów. Brakowało pracowników, „bomb”, płacht Zygalskiego, ale przede wszystkim środków finansowych. W połowie lipca 1939 roku gen. Wacław Stachiewicz, szef SG WP, podjął decyzję o przekazaniu tajemnicy Enigmy aliantom. W dniach 24–27 lipca w Pyrach odbyło się zebranie przedstawicieli służb kryptologicznych Polski, Francji i Wielkiej Brytanii. Francję reprezentowali mjr Gustave Betrand i kpt. Henri Braquenié. Z Wielkiej Brytanii przybyli: kmdr Alastair Denniston, główny kryptolog Alfred D. Knox i szef wywiadu, płk Stewart Menzies, który przedstawiał się jako profesor Sandwich, matematyk z Oxfordu. Pierwsze spotkanie odbyło się 24 lipca w warszawskim hotelu „Bristol”, gdzie nocowała delegacja brytyjska. Francuzi zatrzymali się w hotelu „Polonia”. Ze strony polskiej w rozmowach uczestniczyli: szef Wydziału Wywiadowczego Sztabu Głównego WP – płk Stefan Mayer, ppłk Gwido Langer, mjr Maksymilian Ciężki oraz Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Następnego dnia w Pyrach „strona polska udostępniła wszystkie swe metody i urządzenia do dekryptażu Enigmy przyszłym sojusznikom wojennym, przekazując im także po jednym egzemplarzu zrekonstruowanej w Polsce [...] niemieckiej maszyny cyfrowej” – pisał Rejewski w 1979 roku w artykule Matematyczne podstawy rozwiązania niemieckiego szyfru maszynowego „Enigma”. „Spotkanie w lesie Pyrskim trwało wszystkiego kilka godzin. Wystarczyło ono jednak całkowicie, by komandor Knox, kryptolog z prawdziwego zdarzenia, nie tylko wszystko w lot zrozumiał, lecz i doskonale zapamiętał i nie robiąc sobie żadnych notatek, natychmiast po powrocie do Londynu, kazał zbudować takie same czy nawet ulepszone »superbomby« i zorganizował pracę dla fabrykacji w sposób zmechanizowany naszych płacht. [...] Na pomysł płacht Anglicy sami by nie wpadli. Komandor Knox po powrocie do Londynu przesłał każdemu z naszej trójki chustkę jedwabną pięknie malowaną jako pamiątkę po spotkaniu w Pyrach” – zapisał Rejewski w swoich notatkach. W 1973 roku gen. Bertrand, wówczas już emerytowany, opublikował książkę Enigma ou la plus grande énigme de la guerre 1939–1945, w której bardzo wysoko ocenił pracę polskich kryptologów. „To tylko im należy się cała zasługa i chwała za doprowadzenie pod względem specjalistycznym do końca tej niewiarygodnej historii. Nastąpiło to dzięki ich wiedzy i uporczywości, niemających sobie równych w świecie! Pokonali trudności, które Niemcy uważali za »niemożliwe do przezwyciężenia«” – pisał. Dziś na terenie dawnego ośrodka dekryptażu w Pyrach stacjonuje Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego. 1 października 1999 roku przed bramą jednostki postawiono kamień z pamiątkową tablicą, ufundowaną przez warszawiaków, kombatantów i żołnierzy Centralnego Stanowiska Dowodzenia. 25 lipca 2009 roku, w 70. rocznicę przekazania aliantom kodów Enigmy, na gruntownie odrestaurowanym budynku, w którym pracowali polscy matematycy, została odsłonięta tablica pamiątkowa. W oknach ośrodka pozostawiono oryginalne kraty ze śladami po kulach. 12 czerwca 2015 roku, z okazji II Święta Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwa Komponentu Powietrznego, została otwarta Sala Tradycji. Wstęgę przecięli dowódca COP-DKP gen. bryg. pil. dr inż. Włodzimierz Usarek, inspektor Sił Powietrznych w Dowództwie Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych gen. dyw. pil. Jan Śliwka oraz biskup polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek. Podczas uroczystości została zaprezentowana oryginalna niemiecka Enigma, udostępniona przez Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W zbiorach muzeum znajdują się jeszcze dwa egzemplarze tej maszyny – wersja handlowa i wersja niemieckiej marynarki wojennej (Kriegsmarine).

Odyseja wojenna

Od 6 do 9 września 1939 roku pracownicy Biura Szyfrów zostali ewakuowani z tajnego ośrodka w Pyrach. „We wrześniu 1939 r. niemal całą aparaturę i większość akt Biura Szyfrów przed ewakuacją i w czasie jej trwania zniszczono” – pisał Rejewski. Część sprzętu i akt została zapakowana na dworcu Warszawa Wileńska do pociągu wojskowego, tzw. eszelonu „F”, i przewieziona na wschód. W miarę zbliżania się do granicy zniszczono kolejną część zabranego z Warszawy sprzętu i dokumentów. Pracownicy Biura Szyfrów traf li do Rumunii, a następnie do francuskiego ośrodka dekryptażu „Bruno” na zamku de Bois Vignolles w Gretz-Armainvilliers koło Paryża. Po niemieckim ataku na Francję polskich matematyków przeniesiono na krótko do Paryża. Pracowali przy ul. 2 bis Tourville, gdzie mieścił się francuski II Oddział. W czerwcu 1940 roku dotarli do Oranu, a następnie Algieru, a stamtąd we wrześniu z powrotem na południe Francji do ośrodka „Cadix” w Château des Fouzes, koło Uzès. Na murze zamku znajduje się pamiątkowa tablica przypominająca o dokonaniach polskich kryptologów. Matematycy otrzymali kryptonim „Grupa 300”. „Z powodów, które nie są mi znane, Francuzi postanowili utworzyć w Algierze ekspozyturę naszej komórki i w tym celu kilka osób [z] naszej grupy pojechało tam statkiem na kilka miesięcy” – wspominał Rejewski. Wśród wysłanych do Algieru Polaków był Jerzy Różycki. 9 stycznia 1942 roku zatonął statek pasażerski „Lamoricière”, którym wracał do Francji. Według Mariana Rejewskiego, statek z 222 osobami na pokładzie rozbił się o rafę. Wraz z Różyckim w okolicach Balearów zginęli m.in.: francuski kpt. François Lane, kpt. Jan Graliński – szef referatu nr 3 Biura Szyfrów – i kryptolog Piotr Smoleński. 6 listopada 1942 roku, po wkroczeniu Niemców do południowej Francji, ośrodek „Cadix” został rozwiązany. Marian Rejewski i Henryk Zygalski znaleźli się w Hiszpanii, gdzie 30 stycznia 1943 roku zostali aresztowani w miejscowości Puigcerdà. Po pobycie w więzieniach w Belver, Seo de Urgel i Leridzie 4 maja zostali uwolnieni dzięki staraniom pracowników Polskiego Czerwonego Krzyża. Następnie przez Portugalię przedostali się na Gibraltar, a stamtąd do Stanmore-Boxmoor pod Londynem, gdzie pracowali w Pułku Radia Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych.

Późne zaszczyty

Henryk Zygalski zmarł 30 sierpnia 1978 roku w Liss w Wielkiej Brytanii. Został pochowany w Londynie. Pamiątki po wybitnym matematyku przechowuje Wielkopolskie Muzeum Wojskowe, a na przedwojennym domu kryptologa przy ul. Matejki 32/33 w 2004 roku odsłonięto tablicę pamiątkową. Marian Rejewski powrócił do Polski we wrześniu 1946 roku. Do roku 1967  nie zdradzał swojego udziału w złamaniu kodu Enigmy. Zmarł 13 lutego 1980 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze B-39. Na kamienicy przy ul. Gdańskiej 2, gdzie mieszkał wybitny kryptolog, odsłonięto tablicę pamiątkową. O Rejewskim pamięta również rodzinna Bydgoszcz. Jego imieniem nazwano jedną z ulic, matematyk został patronem szkoły, Auli Wydziału Matematyki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego i Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej. Na dawnym domu matematyka przy ul. Wileńskiej 6 i na budynku Muzeum Wojsk Lądowych zostały umieszczone tablice pamiątkowe. W stulecie urodzin Mariana Rejewskiego u zbiegu ulic Gdańskiej i Śniadeckich w Bydgoszczy odsłonięto jego pomnik. Za złamanie kodu Enigmy Rejewski został w 1938 roku odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi. W 1945 roku odebrał Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, wojenne odznaczenie państwowe, ustanowione na mocy dekretu Prezydenta RP na uchodźstwie. Dwa lata później otrzymał od władz brytyjskich Medal Wojenny 1939–1945. 12 grudnia 1978 roku Rejewski odebrał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. 14 lutego 2000 roku Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego. W 2007 roku, w 75. rocznicę złamania przez Polaków kodu Enigmy, Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ustanowił 25 stycznia Dniem Kryptologii. W tym samym roku przed Zamkiem Cesarskim w Poznaniu odsłonięto pomnik kryptologów. Tablica poświęcona matematykom znajduje się w holu Collegium Minus UAM. 5 sierpnia 2014 roku przed budynkiem Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk przy ul. Śniadeckich 8 w Warszawie odsłonięto „Kamień Milowy” w rozwoju inżynierii elektrycznej i obliczeniowej. Wyróżnienie to zostało przyznane polskim kryptologom przez światowy Instytut Inżynierów Elektryków i Elektroników (IEEE). W uroczystości odsłonięcia „Kamienia Milowego” uczestniczyła m.in. córka Mariana Rejewskiego, Janina Sylwestrzak.

Katarzyna Dzierzbicka - dziennikarka, licencjonowana przewodniczka po Warszawie

Pełna wersja artykułu zamieszczonego w miesięczniku Pamięć.pl wraz z fotografiami  >>

Uruchomienie "szyfrokontenera" z wystawą to pierwszy krok do utworzenia w Poznaniu placówki muzealno-edukacyjnej Centrum Szyfrów Enigma. Według założeń, stałe Muzeum Enigmy powstanie w ciągu najbliższych 2-3 lat. Mieścić się będzie w dawnej siedzibie wydziału historii poznańskiego uniwersytetu, w miejscu historycznego oddziału biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, gdzie pracowali słynni kryptolodzy. Koszt jego powstania szacowany jest na ok. 15 mln zł. Samorząd wojewódzki przekazał już z puli środków unijnych ponad 10 mln zł. Trwają prace nad stworzeniem koncepcji merytorycznej, zarówno w warstwie historycznej, jak i edukacyjnej. Muzeum poświęcone będzie przede wszystkim trójce wybitnych kryptologów - Marianowi Rejewskiemu, Jerzemu Różyckiemu i Henrykowi Zygalskiemu, którzy w 1932 r. złamali zasadę działania niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma, przyczyniając się tym samym do szybszego zakończenia II wojny światowej. W ramach projektu planuje się stworzenie ekspozycji poświęconej historii kryptologii, samej Enigmy, oraz jej wpływu na współczesne rozwiązania cyfrowe. Zwiedzający zobaczą kopie słynnego urządzenia, w tym jedną przekazaną przez Bogusława Wołoszańskiego oraz przynajmniej jeden oryginał, a także zrekonstruowaną pracownię kryptologiczną. Będą mogli rozwiązywać zagadki kryptologiczne, bawić się matematyką i szyframi.

Otwarcie wystawy zaplanowano na 1 września 2016 roku. Specjalny boks z ekspozycją stanął przed Centrum Kultury Zamek, tuż obok Pomnika Kryptologów. Składają się na nią plansze z informacjami o kryptologii,  maszynie szyfrującej Enigma oraz związane z pracą Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego. Dostępne też są stanowiska komputerowe z grami i łamigłówkami dla dzieci i dorosłych, opracowanymi specjalnie dla tej ekspozycji. Zwiedzający poznają podstawowe informacje na temat kryptologii, a także spróbują szyfrować, odszyfrowywać i łamać proste szyfrogramy. "Szyfrokontener" jest mobilny i odwiedza główne miejsca Poznania, gdzie przebywają mieszkańcy i turyści. Będzie też podróżował po innych miastach.

Więcej informacji oraz rezerwacja grup na stronie enigmacentrum.pl.

Żródło: poznan.pl

Dzień Patrona w Zespole Szkół im. Mariana Rejewskiego w Ostromecku odbędzie się 13 maja 2016 roku. Święto będzie poprzedzone tzw. „Tygodniem z patronem”. Od 9 maja do 13 maja wszyscy uczniowie poznają historię życia Mariana Rejewskiego oraz wezmą udział w licznych konkursach.

Harmonogram konkursów:

• Konkurs na wystrój klasy i plakat o Marianie Rejewskim (w konkursie biorą udział uczniowie przedszkola, I-III SP, IV-VI SP, I-III gim.)
• Konkurs matematyczny  (w konkursie biorą udział uczniowie  I-III SP, IV-VI SP, I-III gim.)
• Konkurs wiedzy o Marianie Rejewskim  ( IV-VI SP, I-III gim.)
• Konkurs plastyczny na kartkę pocztową związaną z życiem Mariana Rejewskiego  (przedszkole, I-III SP, IV-VI SP, I-III gim.)
• Konkurs na wiersz o Marianie Rejewski „Mój wiersz hymnem szkoły”
• Konkurs gry w warcaby
• II Bieg im. Mariana Rejewskiego

źródło: https://ostromecko.edupage.org

W I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu klasa I b zaprezentowała na forum szkolnym projekt związany z postacią wybitnego polskiego matematyka i kryptologa – Mariana Rejewskiego. Uczniowie przygotowali przedsięwzięcie pod okiem swojej wychowawczyni – Wioletty Graczyk, a miało ono na celu upamiętnienie pogromcy Enigmy i przybliżenie jego postaci uczniom szkoły. W tym celu sprowadzono do szkoły z Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bydgoszczy wystawę „Marian Rejewski – bydgoszczanin, matematyk, kryptolog”, którą można obecnie podziwiać na I piętrze. Natomiast w auli szkolnej uczniowie profilu matematyczno-fizycznego wystawili widowisko artystyczne prezentujące życie oraz dokonania Rejewskiego. Organizatorzy zadbali również o to, aby tego dnia wszyscy uczniowie i nauczyciele mogli poczuć się jak sam Marian Rejewski. Otwarto specjalne Biuro Szyfrów, w którym każdy mógł podjąć się rozwiązania licznych łamigłówek, rebusów, a także różnorodnych zagadek kryptologicznych. Z tymi zadaniami najlepiej poradzili sobie Szymon Sieradzki z III g i Wiktoria Sypniewska z II b. Warto także wspomnieć o całej klasie II b, która wykazała się rekordową aktywnością w Biurze Szyfrów.

źródło: http://kasprowicz.az.pl

21 grudnia 2015 roku w auli Zespołu Szkół w Mogilnie odbyła się sesja matematyczna upamiętniająca obchody roku Mariana Rejewskiego pod hasłem „Matematycy, kryptolodzy, pogromcy Enigmy - rok 2015 - rokiem Mariana Rejewskiego".

Dyrektor Zespołu Szkół w Mogilnie Zbigniew Grzechowski powitał przybyłych gości: płka Jerzego Lelwica - Kustosza Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, panią Ewę Ludwikowską nauczyciela – konsultanta Kujawsko – Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy, Barbarę Szafarek wieloletniego dyrektora, Hieronima Rumianowskiego Dyrektora Gimnazjum im. ks. Piotra Wawrzyniaka w Mogilnie, Jarosława Lorka Dyrektora Zespołu Obsługi Szkół i Przedszkoli w Mogilnie. Dzięki uprzejmości Dyrektora Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy pani Ewy Pronobis-Sosnowskiej zorganizowana została wystawa poświęcona kryptologowi.

Uczniowie klasy I a Liceum Ogólnokształcącego o nachyleniu politechnicznym pod kierunkiem nauczyciela matematyki pani Róży Górskiej-Rybakiewicz, przygotowali akademię poświęconą Marianowi Rejewskiemu. W części pierwszej sesji przedstawiono historię szyfrowania, tajemnice Enigmy oraz wybitne postacie ukazujące spotkania podpułkownika Maksymiliana Ciężkiego – (w rolę oficera wcielił się Jakub Lorek) oraz pułkownika Gwido Langera – (w rolę wcielił się Wojciecha Szczechowicza) z matematykami Marianem Rejewskim – (w rolę wybitnego kryptologa wcielił się Maciej Konieczka), Jerzym Różyckim – (w rolę wcielił się Adrian Michlak), Henrykiem Zygalskim (w rolę wcielił się Jakub Rólski) celem ustalenia etapu prac nad rozszyfrowaniem Enigmy w latach 1919 do 1932. Młodzież przedstawiła ponadto inscenizację spotkania podpułkownika Maksymiliana Ciężkiego (rola Jakuba Lorka) oraz pułkownika Gwido Langera – (Wojciech Szczechowicz) i matematyków Mariana Rejewskiego – (Maciej Konieczka), Jerzego Różyckiego – (Adrian Michlak), Henryka Zygalskiego – (Jakub Rólski) z Brytyjczykami – (Sebastian Ryczek, Michał Nowakowski) w celu przekazania kopii Enigmy, bomb i płacht oraz zapoznania ich z całą ustaloną teorią dotyczącą dekryptażu niemieckiej Enigmy. Szczególne emocje wywołała scena przesłuchania polskich oficerów i kryptologów przez nazistów w maju 1945 roku. Narrację do scen poprowadziły Marcelina Kilińska, Elżbieta Drzewiecka, Paulina Lorczak, Oliwia Sobiesiak, Julia Przybysz. Uczniowie poznali kim był Marian Rejewski i jak ogromny wpływ miało rozszyfrowanie Enigmy, na historię współczesnej Europy oraz mieli okazje wzięcia udziału w panelu dyskusyjnym z płk Jerzym Lelwicem. Kolejną część sesji stanowiła prezentacja multimedialna o kryptologii jako nauce i szyfrowaniu za pomocą kodów. Panel ten poprowadziły: Paulina Ozimek, Karolina Kończal oraz Marta Staszewska.

tekst i zdjęcia: www.zs-mogilno.pl/