Dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Historii Polski wzbogaci się o niezwykle cenny dla polskiej kultury materialnej egzemplarz maszyny szyfrującej Enigma skonstruowanej przez polski wywiad. Enigma zostanie przekazana MHP przez Instytut Piłsudskiego w Londynie. W przyszłości maszynę będzie można zobaczyć w nowej siedzibie Muzeum Historii Polski na warszawskiej Cytadeli.

Pierwsze egzemplarze tego urządzenia zostały wyprodukowane w Polsce na zlecenie Biura Szyfrów II Oddziału Sztabu Głównego Wojska Polskiego w latach 30. XX w. Jednym z głównych zadań Biura, działającego w strukturach polskiego wywiadu, było rozszyfrowywanie niemieckich depesz wojskowych. Były one nadawane przy pomocy zaawansowanej technicznie maszyny szyfrującej Enigma. Polakom, w pierwszej połowie lat 30., udało się złamać niemiecki szyfr. Szczególne sukcesy w tej dziedzinie odnieśli matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Wyzwanie stanowiło usprawnienie procesu odczytywania przechwyconych niemieckich depesz. W tym celu polski wywiad zlecił opracowanie maszyn liczących.  Najbardziej zaawansowaną z nich była tzw. „polska Enigma”, będąca w sposobie działania kopią maszyny niemieckiej. Skonstruowali ją inżynierowie z zakładów AVA w Warszawie na zlecenie wywiadu i w kooperacji z kryptologami.

Do czasu wybuchu wojny wyprodukowano prawdopodobnie kilkadziesiąt egzemplarzy maszyny. Urządzenie okazało się niezwykle pomocne w pracy polskich kryptologów związanej z łamaniem niemieckich szyfrów.

Pod koniec lipca 1939 r. Polacy przekazali po jednym egzemplarzu „polskiej Enigmy” przedstawicielom brytyjskiego i francuskiego wywiadu. Po wybuchu wojny większość polskich maszyn szyfrujących została zniszczona w trakcie ewakuacji. Na Zachód trafiły prawdopodobnie jedynie dwa egzemplarze „polskiej Enigmy”. Dzięki pracy ewakuowanych pracowników Biura Szyfrów oraz firmy AVA, przy pomocy francuskiego wywiadu, udało się odtworzyć dokumentację techniczną urządzenia i ruszyć ponownie z produkcją, tym razem we Francji. Montażu urządzeń dokonywali byli pracownicy wytwórni AVA.

„Polskie Enigmy” służyły m.in. w ośrodku wywiadu P.C. Cadix na południu Francji, do czasu wkroczenia wojsk niemieckich na teren Państwa Vichy. Następnie sprzęt został ukryty bądź ewakuowany.

Polska wiedza o sposobie działania Enigmy oraz metodzie łamania jej szyfru pomogły również wywiadowi brytyjskiemu w masowym odczytywaniu niemieckich depesz od 1941 r.

Enigma nabyta do zbiorów MHP to właśnie jeden z egzemplarzy wyprodukowanych po wrześniu 1939 roku. Dzięki przekazaniu maszyny do Muzeum Historii Polski zabezpieczony zostaje bezcenny element polskiego dziedzictwa narodowego. Umowa mogła zostać zawarta dzięki wsparciu finansowemu ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Znajdujący się w Londynie Instytut Józefa Piłsudskiego jest niezależną organizacją non profit, powołaną do życia w 1947 roku. Stanowi kontynuację Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, który powstał w Warszawie w latach 1923-24. Po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego został przemianowany na Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski. Przerwana w 1939 roku w Warszawie działalność podjęta została po wojnie w Londynie, na emigracji niepodległościowej. W siedzibie Instytutu znajdują się bezcenne materiały archiwalne, publikacje i eksponaty muzealne z okresu współczesnej historii Polski. Właśnie z tego zbioru pochodzi unikatowa, zbudowana na polskim schemacie maszyna Enigma wywieziona prawdopodobnie przez Mariana Rejewskiego z Francji. Dzięki udostepnieniu obiektu przez Instytut Piłsudskiego unikatową maszynę szyfrującą można było niedawno oglądać w Londyńskim Muzeum Techniki na wystawie „Top Secret: From Ciphers to Cyber Security”.

W kolekcji Muzeum Historii Polski znajduje się już egzemplarz niemieckiej Enigmy sfinansowany przez amerykańską firmę Prescient.  Eksponat wyprodukowany został na początku lat 30. XX w. Jest to jedna z pierwszych maszyn szyfrujących, jakie trafiły na wyposażenie armii niemieckiej. W obiegu kolekcjonerskim istnieje jednak kilkadziesiąt, a może nawet kilkaset egzemplarzy niemieckiej Enigmy.

Dzięki umowie z Instytutem Piłsudskiego, w przyszłej siedzibie Muzeum Historii Polski zostanie pokazany zarówno niemiecki oryginał, jak i jego kopia wytworzona przez polski wywiad.

Źródło: muzhp.pl
Fot. Instytut Piłsudskiego w Londynie

Ekspozycja przygotowana przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego oraz w wersji rumuńskiej przez Instytut Polski w Bukareszcie przybliża historię mało znanych bohaterów – polskich kryptologów, ich nauczycieli i współpracowników, których wiedza i matematyczny geniusz pozwoliły złamać jedną z najmocniej strzeżonych tajemnic Trzeciej Rzeszy.

Rumuńskiej publiczności ekspozycja została zaprezentowana w Bibliotece Wojewódzkiej Octavian Goga w Klużu Napoce (Calea Dorobanților 104) w dniach 13-31 lipca 2020 r.

To kolejne działanie promujące dokonania polskich kryptologów w Rumunii. Wcześniej mieszkańcy tego kraju mogli zapoznać się z tekstem zastępcy redaktora naczelnego "Mówią Wieki" Bogusława Kubisza w miesięczniku „Historia” i na portalu historia.ro (tekst w języku rumuńskim) pt. "Polonezii: primii învingătorii ai „Enigmei” (Polacy: pierwsi zwycięzcy „Enigmy”).

Źródło: Instytut Polski w Bukareszcie

Absolwent Uniwersytetu w Cambridge Hal Evans rozpoczął prace nad projektem w 2018 roku w ramach przygotowania swojej pracy magisterskiej. Wszystkie cyklometry, których twórcą był Marian Rejewski zostały zniszczone przed wybuchem wojny w celu uniknięcia ryzyka przejęcia ich przez niemieckich najeźdźców.

Replika Hala Evansa znajduje się obecnie w King's College w Cambridge. Rekonstrukcja cyklometru, w pełni funkcjonalnej repliki maszyny elektromechanicznej z lat trzydziestych XX wieku, to pierwsza próba odtworzenia działającego urządzenia, które umożliwiało częściowo zautomatyzowane pozyskiwanie danych o pozycjach startowych rotora szyfrującego zawartego w Enigmie.

Department of Engineering, University of Cambridge

- Ze względu na koszty i złożoność mechaniczną odtworzenia oryginalnej maszyny, inne wysiłki na rzecz stworzenia repliki były do tej pory oparte na oprogramowaniu. Dla mnie była to okazja do odtworzenia ważnego fragmentu historii. To był zaszczyt pracować nad tak wyjątkowym projektem, który jest fascynującym połączeniem inżynierii, historii i matematyki. Stworzenie repliki zajęło zaledwie nieco ponad rok dzięki szczodremu wsparciu finansowemu ze strony King's College, który dostrzegł oczywiste powiązanie mojej pracy z dorobkiem jednego ze swoich najsławniejszych absolwentów, Alana Turinga - powiedział autor repliki.

- Polski wkład w prace nad złamaniem kodu Enigmy jest na pewno rzeczą znaną, jednakże nie nadaje mu się tak dużej rangi, na jaką zasługuje. Badając historię Rejewskiego i jego kolegów, chciałem dowiedzieć się więcej o ich przedsięwzięciach. Im głębiej sięgałem, tym więcej interesujących faktów odkrywałem. Polacy byli w rzeczywistości pierwszymi, którzy złamali kod Enigmy przed rozpoczęciem wojny, używając różnych systemów, skomplikowanych metod matematycznych wysokiego poziomu i specjalnie zbudowanych maszyn. Ich praca i wiedza okazały się bezcenne i położyły podwaliny pod późniejszy sukces aliantów w Bletchley Park. - dodał Evans.

Źródło: University of Cambridge

Do aktu wandalizmu doszło 22 maja. Miejski monitoring zarejestrował, jak sprawca wyrywa i kradnie pióro z pomnika. Bydgoscy policjanci ustalili i zatrzymali sprawcę kradzieży elementu pomnika.

Ławeczka Mariana Rejewskiego została odsłonięta 14 września 2005 roku. Niestety, pomimo monitoringu, stała się obiektem powtarzających się aktów wandalizmu. Rzeźba od lat jest regularnie niszczona. Kryptolog stracił już m.in. swój notatnik i pióro.

Kiedy Rejewski odzyska stare pióro lub dostanie nowe?

W ramach akcji #zostańwdomu i #M2WSwirtualnie Muzeum II Wojny Światowej proponuje, aby zainteresować się polskim wkładem w złamanie szyfru Enigmy. Na stronie internetowej znajdziecie również zeszyt ćwiczeń z wieloma łamigłówkami do samodzielnego rozwiązania.

- Bardzo dziękujemy, tu jest coś więcej, coś ponad, to tutaj czuć, byliśmy pierwszy raz, ale na pewno przyjedziemy za rok - tak mama i babcia jednego z uczestników podsumowały X Międzyszkolny Turniej Szachowy im. Mariana Rejewskiego, który rozegrano w sobotę 22.02.2020 roku.

Taka nagroda motywuje nas do jeszcze większej pracy i kontynuacji dzieła. Magiczna była nie tylko data imprezy, której suma cyfr wynosi 10, liczba uczestniów - 64 - dokładnie tyle, ile jest pól na szachownicy, ale nade wszystko atmosfera. Gry każdej z 7 rund odbywały się w ciszy i skupieniu. Emocje były jednak wyczuwalne, zarówno wśród zawodników jak i ich rodziców. Opadły dopiero podczas sympatycznej ceremonii podsumowania i rozdania nagród.

W turnieju udział wzięli zawodnicy z województwa kujawsko-pomorskiego ze szkół podstawowych z Bydgoszczy, Torunia, Żnina, Niemcza, Osielska, Chrzanowa i Łochowa. Rozpoczęliśmy od wspomnień dziesięciolecia turnieju w prezentacji przygotowanej przez Jolantę Wiśniewską-Nowak przybliżającej życie Mariana Rejewskiego i zebranych zdjęć od pierwszego do dziewiątego turnieju. Rozalia Szałkowska uczennica kl. 8b naszej szkoły uświetniła tę chwilę swoim pięknym śpiewem wyciszając jeszcze emocje szachistów. Czekała nas jeszcze jedna niespodzianka – WIELKI TORT z okazji jubileuszu naszego turnieju. Z tymi przeżyciami przyszło naszym młodym szachistom zasiąść do partii szachowych. Bój się toczył duży przez całe 7 partii, a na każdą potyczkę szachową przeznaczone było tylko 10 minut dla każdego zawodnika. Jak zawsze nad sprawnym przebiegiem turnieju, jak co roku już od 10 lat, czuwali doświadczeni sędziowie: Andrzej Karpiński, Mariusz Stoppel i Mariusz Mazalon.

W czasie zmagań szachowych rodzice i opiekunowie rozegrali turniej chińczyka. Po zaciętych pojedynkach Anna Miklas wyłoniła zwycięzców: I miejsce Anna Murawska, II miejsce Robert Dyl, III miejsce Ewelina Maciejewska, IV miejsce Danuta Grzelak.
Serdeczne podziękowania kierujemy do sponsorów, którzy ufundowali nagrody dla uczestników turnieju: dyrektora Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Łochowie Mirosława Donarskiego, Firmy Gala Collezione, prezesa Kujawsko-Pomorskiego Związku Szachowego Jarosława Wiśniewskiego, prezesa firmy MAT-BUD Jacka Rutkowskiego.

Gratulacje dla wszystkich szachistów, którzy wzięli udział w X Międzyszkolnym Turnieju Szachowym za wspaniałą szachową przygodę. Życzymy Wam sukcesów na kolejnych turniejach szachowych. Niejednokrotnie dało się słyszeć pochwałę niesamowitej atmosfery turnieju w Łochowie. Jeśli drodzy szachiści podzielacie to zdanie to zapraszamy Was już za rok!!!

Danuta Sobierajska - Szkoła Podstawowa w Łochowie

Wyniki końcowe:

Kategoria wiekowa do lat 8 dziewczęta:
I miejsce – Bernaciak Lena Bydgoszcz
II miejsce – Gagacka Izabela Bydgoszcz
III miejsce – Kilichowska Agata Łochowo

Kategoria wiekowa do lat 8 chłopcy:
I miejsce – Breliński Mikołaj Żnin
II miejsce – Grzelak Jakub Niemcz
III miejsce – Potocki Piotr Bydgoszcz
IV miejsce – Lewandowski Wiktor Łochowo
V miejsce – Kosiedowski Jan Bydgoszcz

Kategoria wiekowa do lat 10 dziewczęta:
I miejsce – Kilichowska Kornelia Łochowo
II miejsce – Chomik Anna Bydgoszcz
III miejsce – Witkowska Marta Łochowo
IV miejsce – Ziętek Maja Bydgoszcz
V miejsce – Derech Anna Bydgoszcz
VII miejsce – Stróżyk Marcelina Łochowo

Kategoria wiekowa do lat 10 chłopcy:
I miejsce – Bartkowski Wojciech Bydgoszcz
II miejsce – Skrzypczyński Piotr Bydgoszcz
III miejsce – Matosek Jan Toruń
IV miejsce – Grzelak Adam Niemcz
V miejsce – Zamerluk Wiktor Bydgoszcz
VII miejsce – Stróż Wojciech Łochowo

Kategoria wiekowa do lat 12 dziewczęta:
I miejsce – Brelińska Marcelina Żnin
II miejsce – Zaderecka Maria Łochowo
III miejsce – Antonioli Lawinia Osielsko

Kategoria wiekowa do lat 12 chłopcy:
I miejsce – Murawski Miłosz Świecie
II miejsce – Dyl Piotr Łochowo
III miejsce – Wabnic Adrian Bydgoszcz
IV miejsce – Kufel Oskar Bydgoszcz
V miejsce – Szukaj Alex Niemcz

Kategoria wiekowa do lat 15 dziewczęta:
I miejsce – Brelińska Matylda Żnin
II miejsce – Bromirska Roksana Bydgoszcz
III miejsce – Górny Maria Bydgoszcz
IV miejsce – Ziółkowska Aleksandra Bydgoszcz

Kategoria wiekowa do lat 15 chłopcy:
I miejsce – Kutowski Marcel Chrzanów
II miejsce – Grzechowiak Kacper Bydgoszcz
III miejsce – Podlewski Szymon Bydgoszcz
IV miejsce – Maciejewski Adam Bydgoszcz
V miejsce – Matczyński Mariusz Bydgoszcz
VI miejsce – Przybylski Bartosz Łochowo

źródło: http://www.zslochowo.pl

Bydgoski miłośnik historii zbiera pieniądze, by mógł powstać film, który nie powtórzy sztampowych formułek na temat najsłynniejszego kryptologa. Dowiemy się z niego, jak żył Rejewski, kim była jego rodzina, poznamy bliżej miejsca z nim związane. Oprócz zdjęć i dokumentów w obrazie znajdą się też rekonstrukcje historyczne. W filmie będą również podłożone napisy w języku angielskim, tak by mógł być on oglądany na całym świecie - czytamy zapowiedź na stronie pomagam.pl.

Krzysztof Drozdowski, znawca wydarzeń bydgoskich, autor artykułów i książek historycznych o Bydgoszczy w wywiadzie dla Gazety Pomorskiej zapowiada ukończenie prac nad dokumentem jeszcze przed wakacjami. Inicjator powstania filmu przyznaje, że wychował się na filmach Bogusława Wołoszańskiego i pragnie, aby jego obraz łączył w sobie elementy dokumentalne z fabularnymi.

- Największe koszty będą związane z wykorzystaniem fragmentów mało znanego wywiadu telewizyjnego z Marianem Rejewskim - przyznaje organizator zbiórki. - Właśnie czekam na wyliczenia od Telewizji Polskiej, ile to będzie kosztować.

Inicjatywę można wesprzeć na stronie crowdfundingowej.

Od 13 lutego placówka nosi imię Mariana Rejewskiego W uroczystości przekazania sztandaru wzięła udział m.in. córka Mariana Rejewskiego, Janina Sylwestrzak. Nadanie imienia szkole było okazją do upamiętnienia 40. rocznicy śmierci kryptologa.

- Myślę, że dzisiejszy dzień jest dniem, który ustali już wreszcie tożsamość naszej szkoły – powiedziała Danuta Ferenstein, dyrektor SP im. M. Rejewskiego w Białych Błotach.

Relacja TVP Bydgoszcz