Oficjalny podcast Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu w 9. odcinku przypomniał bydgoszczanina, który pomógł aliantom wygrać II wojnę światową. Marian Rejewski pierwszy złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy. Dzięki Rejewskiemu i grupie współpracujących z nim kryptologów Alianci mieli wgląd w plany Niemców. "Pomógł wygrać wojnę" – duże słowa! Czy rzeczywiście tak było? O tym rozmawia Jarosław "Jarry" Jaworski z Książnicy Kopernikańskiej z dr Krzysztofem Osińskim z bydgoskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej.

Odcinek jest dostępny w serwisach YouTube, Spotify i Anchor.

Dr Krzysztof Osiński: historyk, doktor nauk humanistycznych, pracownik naukowy Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy. Specjalizuje się w historii najnowszej regionu kujawsko-pomorskiego, zajmuje się dziejami opozycji antykomunistycznej i zagadnieniami dotyczącymi represji stanu wojennego. 

Źródło: Książnica Kopernikańska w Toruniu

13 lutego 1980 roku odszedł urodzony w Bydgoszczy genialny polski matematyk, Marian Rejewski. W 43. rocznicę jego śmierci prezydent Bydgoszczy Rafał Bruski złożył kwiaty przy ławeczce Rejewskiego u zbiegu ulic Gdańskiej i Śniadeckich.

Wiązanki kwiatów złożone zostały także w innych miejscach związanych z naszym wybitnym kryptologiem. Pod tablicą mieszczącą się na budynku przy ul. Wileńskiej 6, w miejscu gdzie urodził się i mieszkał jako dziecko, na budynku Muzeum Wojsk Lądowych przy ul. Czerkaskiej, oraz pod tablicą zlokalizowaną na Dworcu PKP Bydgoszcz Główna.

Źródło: bydgoszcz.pl - fot. Robert Sawicki

W kwietniu 2022 roku ukazał się na rynku wydawniczym komiks pt. "Qui a cassé Enigma? La véritable histoire du code secret nazi" (ISBN 9782380942972, format 29x20 cm, 116 stron).

Autorem publikacji jest Fabien Tillon, który napisał scenariusz na podstawie książki Dermota Turinga, a rysunki wykonał Lelio Bonaccorso. Do powstania komiksu przyczyniło się Ministère des armées (francuskie ministerstwo obrony). Książkę wydało Nouveau Monde Éditions z takim opisem:

Jesień 1931. Niemiecki szyfrant sprzedaje zdumiewający sekret francuskim agentom kontrwywiadu. To początek trwającej dekadę walki o złamanie najbardziej abstrakcyjnej i złożonej maszyny kodującej, jaką kiedykolwiek wynaleziono. Od zaatakowanej Polski po angielską wieś, od szwajcarskich gór po ładownie toczących wojnę U-Bootów, pościg w labiryncie cyfr, liter i zdrad.

1932. W łazience brukselskiego hotelu francuski szpieg fotografuje pierwsze dokumenty opisujące nową, maszynę szyfrującą "Enigma", której kodu a priori nie da się złamać. Maszynę, z której zamierzają korzystać niemieckie służby specjalne. Kilka miesięcy później, z pomocą Francuzów, grupa polskich matematyków postanowiła odkryć skomplikowane działanie tej maszyny.

1940. Po klęsce Francuzów nad nazistami Francuzi i Polacy przekazują swoje odkrycia Brytyjczykom. W Bletchley Park rozwija się gigantyczne przedsięwzięcie dekodujące, od którego zależeć będzie wynik wojny.

Rok 1942. Pod nosami Niemców, w samym Vichy, Francuzi i Polacy kontynuują dekodowanie. Gestapo depcze im po piętach, a MI-6 ma absolutny priorytet w ich eksfiltracji. Tymczasem na Atlantyku niemieckie okręty podwodne prowadzą niszczycielskie polowanie na amerykańskie statki zaopatrujące Wielką Brytanię w broń, żywność i towary. Jeśli nie uda nam się bardzo szybko rozszyfrować wiadomości niemieckiej marynarki wojennej, Wielka Brytania nie wytrzyma. W Bletchley Park jeden z najwybitniejszych umysłów w historii nauki, Alan Turing, wniesie decydujący wkład... (przekład streszczenia wydawcy)

Obejrzyj fragment komiksu

Historia przedstawiona w komiksie nie skupia się na polskich kryptologach, ale też nie pomija znaczenia ich wkładu pracy w łamanie kodu Enigmy.

Z okazji 90. rocznicy niebywałego sukcesu Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego, jakim było złamanie szyfru Enigmy, powstał zestaw kolekcjonerski przedstawiający głównych bohaterów tego wyczynu.

Walory kolekcjonerskie charakteryzuje:

• Druk offsetowy
• Gilosze z negatywowych i pozytywowych linii
• Raster zabezpieczający w tle na całej powierzchni
• Tłoczone faliste linie
• Druk irysowy – tęczowe przejście kolorów
• Rotograwiura (druk wklęsły) – przekształcenie zdjęć na grawerowany rysunek
• Mikrotekst na przedniej i tylnej stronie
• Znaczniki w postaci mikroelementów
• Rozetowe kolorowanie centralnej części
• Zabezpieczenie przed kopiowaniem w postaci kwadratowej siatki na tylnej stronie
• Druk farbą widoczną w świetle UV w kolorze żółtym
• Druk farbą w kolorze fioletowym, która w świetle UV zmienia kolor na żółty
• Recto-verso
• Numerator nadrukowany fontem OCR-B1
• Farby i podłoże chronione przed starzeniem pod wpływem światła

Emitentem nieobiegowych banknotów o nominale 90 jest Polski Banknot Kolekcjonerski. Walory zaprojektował René Staněk.

Źródło: PBK 

Święto obchodzone 25 stycznia zostało ustanowione w 2007 roku przez Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 75. rocznicę złamania szyfru Enigmy. Dzień Kryptologii jest wyrazem hołdu dla Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, którzy swoimi osiągnięciami przyczynili się do sukcesów  polskiego wywiadu w walce z III Rzeszą. Ich zasługi są godne upamiętnienia także dlatego, że prace tych kryptologów odegrały znaczącą rolę w narodzinach informatyki. Doceniając zasługi pracowników przedwojennego Biura Szyfrów poznańska uczelnia ustanowiła cykl corocznych wykładów z informatyki ich imienia.

Wykłady zaprezentowali:

2023

• Nati Linial - Multiparty communication complexity and additive combinatorics - prof. z Wydziału Informatyki i Inżynierii Uniwersytetu Hebrajskiego
  w Jerozolimie

2020

• Günter M. Ziegler Semi-algebraic sets of integer points

2018

• Marek Grajek Sztafeta Enigmy. Odnaleziony raport polskich kryptologów.
• Clifford Cocks The hidden discovery of public key cryptography - profesor King’s College London

2017

• Christos H. Papadimitriou A computer scientist thinks about the brain

2016

• Sir John Dermot Turing Alan Turing and the Enigma

2015

• Gil Kalai What can we learn from a failure of quantum computers - profesor Uniwersytetu w Jerozolimie oraz Uniwersytetu Yale

2014

• Noga Alon Voting Paradoxes - profesor z Uniwersytetu w Tel Awiwie

2012

• Johan Håstad Lazy verification of proofs and hard problems - profesor z Royal Institute of Technology (KTH) w Sztokholmie

2011

• Shafi Goldwasser Secrets and Proofs: The Role of Randomness - profesor z Massachusetts Institute of Technology i Weizmann Institute of Science

2010

• Emo Welzl When Conflicting Constraints Can be Resolved - the Local Lemma and Satisfiability - profesor z Eidgenössische Technische Hochschule w Zurichu (ETH)

2009

• Avi Wigderson Randomness - a computational complexity view - profesor z Institute for Advanced Study w Princeton

2008

• Marek Grajek Strażnicy kłamstw - autor książki ‘‘Enigma. Bliżej prawdy’’ - autor historycznej książki 2008 roku
• Andrew Odlyzko Cybersecurity, Mathematics, and Limits on Technology - profesor Uniwersytetu Minesot oraz dyrektor Interdisciplinary Digital Technology Center
• Józef Pieprzyk Multi-Party Computations via Graph Coloring - profesor Univerystetu Macquarie w Sydney oraz dyrektor Centre for Advanced Computing - Algorithms and Cryptography (ACAC)

Źródło: amu.edu.pl

Konkurs w ramach akcji "Grudzień z Rejewskim" adresowany był do uczniów szkół podstawowych, placówek oświatowych i placówek kultury prowadzonych przez powiaty i gminy tworzące Stowarzyszenie Metropolia Bydgoszcz.  Organizatorzy, Stowarzyszenie Metropolia Bydgoszcz i Miasto Bydgoszcz, współpracowali z Młodzieżowym Domem Kultury nr 5 w Bydgoszczy.

Spośród 141 prac jury wybrało najlepsze w poszczególnych kategoriach:

Miasto Bydgoszcz

• Kategoria klasy I–III

I miejsce – Dorota Wudarska, Szkoła Podstawowa nr 17 w Bydgoszczy

II miejsce – Lidia Matuszewska, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

III miejsce – Weronika Zyśk , Szkoła Podstawowa nr 20 w  Bydgoszczy

• Kategoria klasy IV–VI

I miejsce – Lilianna Adamska ,Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

II miejsce – Danuta Opalińska, Klub „Logistyk” 1 BLOG w  Bydgoszczy

III miejsce – Wiktor Zarychta, Szkoła Podstawowa nr 38 w Bydgoszczy

• Kategoria klasy VII–VIII

I miejsce – Tomasz Kieruj, Szkoła Podstawowa nr 53, K – PSOSW nr 1 im. L. Braille’a  w Bydgoszczy

II miejsce – Kamila Połeć, Szkoła Podstawowa nr 17 w  Bydgoszczy

III miejsce -  Izabela Balcer, Szkoła Podstawowa nr 46 w Bydgoszczy

Gminy Stowarzyszenia Metropolia Bydgoszcz z wyłączeniem Miasta Bydgoszcz

• Kategoria klasy I–III

I miejsce – Oliwia Kwiatkowska, Szkoła Podstawowa w Kotomierzu

II miejsce – Amelia Rabinek, Szkoła Podstawowa w Białych Błotach

III miejsce – Stanisław Wojdon, Szkoła Podstawowa w Kotomierzu

• Kategoria klasy IV–VI

I miejsce – Filip Rabinek, Szkoła Podstawowa w Białych Błotach

II miejsce – Filip Menducki, Soleckie Centrum Kultury

III miejsce – Wiktor Więcław, Szkoła Podstawowa w Łochowie

• Kategoria klasy VII–VIII

I miejsce – Magdalena Sankiewicz, Szkoła Podstawowa w Brzozie

II miejsce – Karolina Szewczuk, Zespół Szkolno – Przedszkolny w Serocku

III miejsce – Karolina Zielińska, Zespól Szkół im. Celestyna Kamińskiego w Dąbrowie Chełmińskiej

Wyróżnienia:

Bartłomiej Kroll, Szkoła Podstawowa w Łochowie

Julia Wilińska, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

Martyna Zgórska, Szkoła Podstawowa nr 17 w Bydgoszczy

Adam Karpiński, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

Kinga Derengowska, Szkoła Podstawowa nr 9 w Bydgoszczy

Lena Krysiak, Szkoła Podstawowa nr 13 w  Bydgoszczy

Dorian Kaczmarek, Szkoła nr 2 im. Jana Brzechwy w Barcinie

Wręczenie nagród i wyróżnień odbyło się 20 grudnia o godz. 17.00 w Młynach Rothera w Bydgoszczy, gdzie można było oglądać wszystkie nagrodzone prace.

Źródło: https://www.mdk5.pl, ilustracja: fragment nagrodzonej pracy Magdaleny Sankiewicz 

Robert Gawłowski, autor biografii Mariana Rejewskiego pt. "Jestem tym, który rozszyfrował Enigmę. Nieznana historia Mariana Rejewskiego", w dzisiejszym papierowym i elektronicznym wydaniu The Guardian, jednego z największych brytyjskich dzienników, pisze o historii wybitnego kryptologa. Artykuł ma związek z wydaniem na brytyjskim rynku wydawniczym książki pt. "The First Enigma Codebreaker. Marian Rejewski who passed the baton to Alan Turing".

W grudniu obchodzimy 90. rocznicę wielkiego sukcesu polskiego wywiadu wojskowego – złamania szyfru niemieckiej maszyny Enigma. Z tej okazji Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy ogłosiła konkurs internetowy dla uczniów klas 6 – 8 oraz młodzieży ze szkół ponadpodstawowych z województwa kujawsko-pomorskiego.

Konkurs polega na wykazaniu się wiedzą i umiejętnością sprawnego poszukiwania informacji, głównie ze źródeł cyfrowych. Należy udzielić odpowiedzi w formularzu zawierającym 22 pytania o zróżnicowanym stopniu trudności oraz wykonać jedno zadanie  – ukończyć Szkołę Szyfrów (wirtualny pokój zagadek). Po rozpoczęciu testu uruchamia się czasomierz,  a wypełnienie formularza musi zakończyć się w ciągu maksymalnie 120 minut.

Można otworzyć formularz na nowej karcie lub wypełnić go w poniższym okienku.

Konkurs potrwa do 16 grudnia (do godz. 21.00). 

Uczestnikom rekomendujemy skorzystanie z przydatnego pakietu źródeł wiedzy.

Cele konkursu, warunki uczestnictwa i szczegóły przebiegu opisane są w regulaminie (pobierz plik PDF 170 KB).

Zgoda rodziców/opiekunów prawnych uczestników niepełnoletnich

Klauzula informacyjna RODO dla uczestników konkursu i ich opiekunów prawnych

Zapraszamy do zabawy i rywalizacji.