Rok kryptologa "od Enigmy" będzie wyjątkowy w programie informacyjnym "Zbliżenia" TVP BYDGOSZCZ

Pomnikowy pogromca Enigmy w programie "Teleexpress extra" w TVP INFO

Tegoroczny Harcerski Bieg Nocny jest ściśle związany z Marianem Rejewskim. Odbędzie się w nocy 23/24 stycznia 2015 roku. Rozpocznie się na Starym Rynku o 22.00. Po przejściu trasy uczestnicy zbiorą się w sali widowiskowej Pałacu Młodzieży (ok. 3.00 w nocy). Zakończenie Biegu przewidziane jest ok. godz. 5.30.

Jeden z punktów kontrolnych biegu znajdzie się w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Bydgoszczy, gdzie w Muzeum Oświaty uczestnicy zwiedzą wystawę "Marian Rejewski - bydgoszczanin, matematyk, kryptolog" i wezmą udział w szyfrowaniu informacji przy pomocy symulatora Enigmy.

W Biegu mogą wziąć udział 5-15 osobowe patrole harcerzy, harcerzy starszych, wędrowników, a także osób niezrzeszonych w ZHP pod opieką osoby pełnoletniej oraz patrole instruktorów. Zgłoszenia udziału w biegu przyjmuje Komenda Hufca ZHP Bydgoszcz-Miasto w biurze przy ul. Dworcowej 56 w godzinach dyżurowania lub mailem na adres: bydgoszcz@bydgoszcz.zhp.pl do 20.01.2015 r. do godziny 18.00. Regulamin i karta zgłoszenia znajduje się na stronie internetowej organizatora - ZHP Hufiec Bydgoszcz-Miasto.

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy zaprasza uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych województwa kujawsko-pomorskiego do udziału w konkursie na komiks pt.:

„Marian Rejewski –

największy haker XX wieku”

Patronat
Patronat medialny

Prace należy przesłać do 3 kwietnia 2015 r.

Pliki do pobrania:

Zaproszenie do konkursu

Regulamin konkursu

Formularz zgłoszeniowy

Zgoda rodziców

W związku z nasilającym się zagrożeniem dla odrodzonej państwowości w latach 30. ubiegłego wieku zrodziła się potrzeba wzmocnienia wywiadu i kontrwywiadu na odcinku niemieckim. Ekspozytury w Wolnym Mieście Gdańsku oraz w Poznaniu, pomimo niewątpliwych sukcesów, przeżywały trudności. W Gdańsku niemiecki kontrwywiad stopniowo osaczał polską placówkę, a praca we wrogim środowisku stawała się coraz bardziej ryzykowna. W Poznaniu działania wywiadu zostały nagle sparaliżowane przez tragiczną śmierć kierownika placówki majora Stanisława Tatary. W akcje operacyjne wkradł się zamęt, a kilku oficerów odeszło ze służby. Szef Oddziału II Sztabu Głównego płk Tadeusz Pełczyński zgodził się na przeniesienie placówki z Gdańska do kraju, a jednocześnie zdecydowano się na głębszą reorganizację struktur wywiadu. Utworzono centralny ośrodek wywiadu i kontrwywiadu, odpowiedzialny za cały obszar Niemiec, a na siedzibę wybrano Bydgoszcz. Ekspozytura w tym mieście była kontynuatorką placówki poznańskiej i gdańskiej. Nosiła ona nr 3, tak jak wcześniej jednostka poznańska.

Placówka rozpoczęła działalność 1 lipca 1930 roku. Jej szefem został mianowany kpt. Jan Żychoń. Bydgoszcz została stolicą polskiego wywiadu. Z miasta nad Brdą pochodzili bracia Gacowie, którzy również pracowali w Biurze Szyfrów. Polski wywiad stworzył jedną z największych i najlepiej zorganizowanych siatek wywiadowczych w ówczesnej Europie. Dzięki brytyjskim funduszom podczas okupacji przeszkolono wielu agentów, którzy działali na całym świecie, również w Japonii, na Filipinach, w Afryce i obu Amerykach, wszędzie, gdzie trzeba było uzyskać informacje. Polską specjalnością było tworzenie siatek wywiadowczych tam, gdzie nie działały wywiady alianckie. Mieliśmy swoich agentów również na terytorium III Rzeszy i ZSRR. Informacje przekazane Anglikom przez polski wywiad (blisko 80 tys. meldunków) stanowiły prawie połowę informacji pozyskanych przez brytyjski wywiad.

Major Żychoń kierujący ekspozyturą wywiadu w Bydgoszczy zorganizował akcję pod kryptonimem „Wózek”, która polegała na systematycznej kontroli przesyłek między Berlinem a Koenigsbergiem w Prusach Wschodnich. Działo się to podczas tranzytowych przejazdów niemieckich pociągów przez terytorium Polski. Agenci wywiadu włamywali się do wagonów pocztowych, fotografowali tajne dokumenty, prototypy broni, sprzęt wojskowy, a następnie powtórnie plombowali worki i wagony podrobionymi pieczęciami.

Jan Żychoń był autorem opracowania dla Office of Strategic Services, w którym tłumaczył, jak zorganizować wywiad od zera. Raport ten powstał po podpisaniu porozumienia z płk. Williamem Donovanem w 1941 roku. Amerykanie wykorzystali polskie doświadczenia, co świadczy o uznaniu dla wiedzy mjr. Żychonia i zaufaniu, jakim go obdarzyli.

Doktor Jan Stanisław Ciechanowski, sekretarz polsko-brytyjskiej komisji historycznej ds. dokumentacji działalności polskiego wywiadu i jego współdziałania z brytyjskim wywiadem podczas II wojny światowej, mówi, że nie ma żadnej przesady w stwierdzeniu, że przed wojną Bydgoszcz była stolicą polskiego wywiadu. W tym czasie miasto było głównym frontem walki wywiadów. To z tego miasta pochodził Marian Rejewski, pogromca Enigmy, tu także działał płk Langenfeld, wieloletni zastępca szefa ekspozytury nr 3, a potem w Anglii szef wywiadu.

Przez lata Brytyjczycy utrzymywali w ścisłej tajemnicy zasługi polskiego wywiadu. Wielką rolę w jej odsłonięciu odegrały starania Jana Nowaka-Jeziorańskiego, a następnie prace historyków komisji polsko-brytyjskiej.

Źródła:

Czarnecka R.: Oddział II Sztabu Głównego (Generalnego) w latach 1921 – 1939. Zarys organizacyjny i przegląd zawartości inwentarza.  Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej 2006 nr 28, s. 64-105

Jastrzębski W.: Dzieje Ekspozytury nr 3 II Oddziału Sztabu Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu i Bydgoszczy (1919 – 1939). W: Polski wywiad wojskowy 1918–1945 pod redakcją P. Kołakowskiego i A. Pepłońskiego. Toruń 2006

Sawicka H.: Rejewski, Żychoń, bracia Gacowie. Bydgoszcz stolicą polskiego wywiadu. Nasza Historia: Kujawsko-Pomorskie 2014 nr 12, s. 6-9

Bochaczek-Trąbska J.: Z działalności Ekspozytury nr 3 w Bydgoszczy w latach trzydziestych. Akcja "Wózek". Zeszyty Naukowe WSOWL 2011 nr 4, s. 200-208

Mieszkańcy kolejnego miasta w województwie kujawsko-pomorskim mogli obejrzeć wystawę „Marian Rejewski - bydgoszczanin, matematyk, kryptolog” przygotowaną przez PBW w Bydgoszczy.  Uczniowie, nauczyciele, przedstawiciele władz miasta i powiatu oraz goście zaproszeni do Zespołu Szkół Zawodowych w Brodnicy wysłuchali prelekcji płk. Jerzego Lelwica, kustosza Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, o Marianie Rejewskim, dokonaniach polskich kryptologów oraz wpływie złamania szyfru niemieckiej Enigmy na losy II wojny światowej. Pan pułkownik zaprezentował też replikę Enigmy, omawiał budowę maszyny i jej zastosowanie, podkreślając geniusz polskiego kryptologa, który poradził sobie z tak niezwykle trudnym zadaniem złamania szyfru. Wystawa trafiła do ZSZ w Brodnicy m.in. dzięki zaangażowaniu pp. Elżbiety i Włodzimierza Gaców.

Dziesięć lat temu odbyła się pierwsza w Polsce konferencja poświęcona wkładowi polskich matematyków - Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego - w złamanie szyfru Enigmy. Jej organizatorami byli Urząd Miasta Bydgoszczy i Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Delegatura w Bydgoszczy. Honorowy patronat nad konferencją sprawowali: prof. Władysław Bartoszewski (Kustosz Pamięci Narodowej), Jan Nowak-Jeziorański (były dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa) i prof. Józef Garliński (historyk emigracyjny z Londynu, prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie).

W spotkaniu uczestniczyli m.in. John Gallehawk (były dyrektor Muzeum Bletchley Park), David Kahn (historyk, który jako pierwszy podał światu nazwiska polskich matematyków, którzy złamali kod Enigmy), prof. dr hab. Zbigniew Palka (Prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego). Wśród gości znaleźli się także: córka Mariana Rejewskiego Janina Sylwestrzak, przedstawiciele ambasad Arnglii, Francji, USA i Niemiec oraz historycy i kryptolodzy. Konferencję otworzyli prezes IPN prof. dr hab. Leon Kieres i prezydent Bydgoszczy Konstanty Dombrowicz.

Celem konferencji było upamiętnienie 65. rocznicy przekazania przez Polaków aliantom Enigmy oraz urządzeń i metod, które umożliwiały odszyfrowanie tajnych depesz nieprzyjaciela.

Pierwszy dzień konferencji poświęcony był na prezentację znaczenia współpracy służb wywiadowczych Polski, Francji i Wielkiej Brytanii w 1939 roku. W specjalny sposób uczczono też i przypomniano zasługi bydgoszczanina Mariana Rejewskiego. Drugiego dnia konferencji zostały pokazane współczesne zastosowania technik kryptograficznych w zabezpieczaniu systemów komputerowych, w administracji, w bankowości, w telefonii komórkowej oraz w handlu elektronicznym.

"Tajemnice Enigmy - 65. rocznica przekazania Enigmy przez polski wywiad Państwom Sprzymierzonym". Bydgoszcz, 9-10 listopada 2004 r.

W 2000 roku została powołana Polsko-Brytyjska Komisja Historyczna do Spraw Dokumentacji Działalności Polskiego Wywiadu w II Wojnie Światowej i Jego Współdziałania z Wywiadem Brytyjskim. Dopiero wtedy, po ponad 50 latach, Brytyjczycy otworzyli swoje archiwa. Wówczas okazało się, jak wiele świat zawdzięcza Polakom (wszystkie polskie materiały wywiadowcze były w czasie wojny przekazywane Brytyjczykom, a w 1954 r. pełne archiwa naszego wywiadu rząd emigracyjny przekazał brytyjskim władzom).

Podstawowym zadaniem Komisji była identyfikacja i ocena ocalałych dokumentów dot. działalności wywiadu polskiego w czasie II wojny światowej. Polscy badacze odnaleźli wiele nieznanych wcześniej akt. Owocem ich pracy była dwutomowa publikacja w języku polskim i angielskim opatrzona wstępem premierów Tony'ego Blaira i Marka Belki. Nie zabrakło w niej dokumentów odnoszących się do współpracy radiowywiadowczej i losów polskich kryptologów Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. Upowszechnienie tych akt stanowiło duży krok naprzód w kształtowaniu świadomości Brytyjczyków, którzy przez przeszło pół wieku całkowicie pomijali znaczenie pracy polskich kryptologów.

Mija 10. rocznica ogłoszenia raportu tej komisji kierowanej przez prof. Darię Nałęcz i Tessę Stirling. Konkluzja z niego jest następująca: Polska miała najbardziej rozległą i najsprawniejszą sieć wywiadu ze wszystkich państw alianckich. Działało w niej około 20 tys. ludzi, a największymi osiągnięciami polskiego wywiadu było przede wszystkim rozszyfrowanie Enigmy oraz dostarczenie do Wielkiej Brytanii informacji o tajnej broni Hitlera - rakiecie V-2. W Afryce, Europie czy na Atlantyku nie było operacji wojskowej, w ramach której wiedza uzyskana dzięki złamaniu Enigmy nie byłaby kluczowa.

Dzięki współpracy Telewizji Polskiej i National Geographic Channel powstaną kolejne odcinki popularnego cyklu programów Bogusława Wołoszańskiego "Sensacje XX wieku". Cztery widowiska, częściowo inscenizowane z udziałem znanych aktorów, poświęcone zostaną historii złamania kodu Enigmy przez Mariana Rejewskiego i jego współpracowników.

Bogusław Wołoszański zrealizował w latach 1983-2005 kilkadziesiąt odcinków "Sensacji...", które miały dużą oglądalność na antenie TVP. Obecnie nadawane są w National Geographic Channel. Zapowiada się duża gratka dla szerokich rzesz miłośników historii opowiedzianej w bardzo interesujący sposób.

- Dzięki Polakom wojna nie tylko trwała krócej, ale dzięki Polakom alianci tę wojnę wygrali. I nie chodzi, oczywiście, o nasze armie [...], lecz paru ludzi, którzy złamali Enigmę - powiedział Wołoszański w programie "Świat się kręci" zapowiadając powrót swojego cyklu do telewizji publicznej.