W odpowiedzi na wezwanie "Expressu Wieczornego", który w 1973 r. poszukiwał osób odpowiedzialnych za złamanie kodu Enigmy, Marian Rejewski napisał w liście do redakcji:

[...] to właśnie ja jestem tym, który jako pracownik Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego [...] tę maszynę rozszyfrował.

Dla uczczenia okrągłej rocznicy ujawnienia, kto stoi za sukcesem polskiego wywiadu, Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa Oświaty wraz Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy przygotowało "Noc z Rejewskim" - wydarzenie w ramach projektu „Poznaj bydgoskich bohaterów“.

Organizatorów odwiedziły setki bydgoszczan, a także uczniowie ze Szkoły Podstawowej w Stołcznie (woj. pomorskie) i harcerze z Inowrocławia z 73 IDS. Nikomu nie powinno zabraknąć miłych wspomnień z tego spotkania. Wszystkie zaproponowane aktywności cieszyły się dużym zainteresowaniem: pokoje zagadek (ten fizyczny i wirtualne), szyfrowanie, emulatory Enigmy, szachy plenerowe, gry logiczne, pismo Braille’a, książki z rozszerzoną rzeczywistością czy zajęcia w szkole z początków XX w., czyli czasów, gdy Marian Rejewski uczęszczał w zaborze pruskim do Vorschule der Staedtichen Oberrealschule w Bydgoszczy.

Goście obejrzeli też prezentację wyświetloną na budynku sąsiedniego wieżowca i pokaz laserowy.

Tak wyglądała impreza widziana okiem kamery TVP Bydgoszcz, która objęła patronatem medialnym to wydarzenie (link do fragmentu programu pt. „Zbliżenia“ w TVP Bydgoszcz otwiera się w nowym oknie/karcie).© TVP Bydgoszcz

Zapraszamy mieszkańców Bydgoszczy i okolic 7 października 2023 r. na Noc z Rejewskim. Wydarzenie organizuje Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa Oświaty wraz Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy.

Program imprezy:

• • • 16.00-17.00 - wejścia do pokoju zagadek Klub Enigma (grupy zorganizowane);
    • od godz. 16.00 - zajęcia otwarte dla uczestników:
      • poznajemy książki z rozszerzoną rzeczywistością,
      • szyfrowanie z Rejewskim,
      • gry planszowe,
      • symulator Enigmy,
      • szachy plenerowe,
      • zajęcia w starej szkole,
      • poznajemy pismo Braille'a i inne
  • • godz. 17.00 - poczęstunek
    • godz. 17.45 - wykład o kryptologu przy wystawie posterowej "Marian Rejewski - bydgoszczanin, matematyk, kryptolog" oraz wręczenie nagród w konkursie "Moja psorka"
    • godz. 19.20 - multimedialny pokaz laserowy przed budynkiem biblioteki dla mieszkańców Bydgoszczy

W sobotę (19.08.2023) taras Młynów Rothera w Bydgoszczy zamienił się w prawdziwe piknikowe miasteczko. Okazją do spotkania z mieszkańcami i turystami było świętowanie urodzin bydgoszczanina, który znacząco przyczynił się do odmienienia losów II wojny światowej.

Odwiedzający Młyny Rothera na Wyspie Młyńskiej nie tylko odkrywali tajemnice historii, ale również poznawali technologiczną przyszłość. Setki ludzi dowiedziały się co nieco o procesie złamania kodu Enigmy, a także zaznajomiły się z ciekawostkami z dziedziny matematyki, kryptologii, szyfrowania czy informatyki. 

Biuro Nowych Technologii IPN przygotowało interaktywne stanowisko, na którym zakładając gogle VR można było wcielić się w role polskich kryptologów w „Grze Szyfrów”. Ta gra została nagrodzona Wydarzeniem Historycznym Roku 2023. W aplikacji „Szybowcowa ‘87” za pomocą wirtualnej rzeczywistości zwiedzający mogli wjedź do mieszkania i zobaczyć, jak działała ukryta konspiracyjna drukarnia Solidarności Walczącej. Dodatkową atrakcją były nagrania wolumetryczne w postaci hologramów „Cyfrowych Bohaterów”. 

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bydgoszczy, nosząca imię Mariana Rejewskiego, zaprosiła na prezentację poświęconą dawnej szkole z okresu zaboru pruskiego oraz dwudziestolecia międzywojennego. Dawne ławki szkolne, kałamarze, tabliczki, ręczny dzwonek to namiastka szkoły, do jakiej chodził słynny kryptolog. Odwiedzający próbowali swoich sił w kaligrafii ucząc się pisania piórem ze stalówką i atramentem. Dorośli przeglądali wystawione opracowania o Marianie Rejewskim ze zbiorów biblioteki, a młodsi rozszyfrowywali utajnione informacje na symulatorach Enigmy. Wszyscy chętnie poznawali różne rodzaje szyfrów (Cezara, Polibiusza, podstawieniowe) i wykonywali przygotowane zadania.

Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu prezentowało historię złamania szyfrów Enigmy przez polskich kryptologów. Można było poznać szyfr komórkowy, cylinder Jeffersona oraz szyfr OTP (one time pad). Odwiedzający za pomocą steganografii i atramentów sympatycznych kodowali wiadomości. Na najmłodszych czekały drewniane łamigłówki, gry i kolorowanki, a dla rodzin z dziećmi gra „Tower of Power”. Podczas pikniku była również możliwość obejrzenia modeli bomby Rejewskiego oraz Enigmy.  

Bydgoska Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej zaprezentowała wystawę biograficzną o Marianie Rejewskim oraz zaprosiła na swoje stanowisko, na którym dzieci grały w planszówki, m.in. w Gigantów nauki czy Zwierzęcą brygadę. IPN zaprezentował też grę Znaj Znak oraz zaprosił do samodzielnego przygotowania okolicznościowych przypinek i breloczków. Ponadto na 1. piętrze kawiarni Nowe Miejsce powstało kameralne kino, w którym IPN zaprosił na seans filmu o Marianie Rejewskim pt. „Kryptolog”.  

Na stoisku Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego uczestnicy pikniku poznawali miejsca w Bydgoszczy związane z Marianem Rejewskim i informacje o Regionalnej Odznace Krajoznawczej „Znani Bydgoszczanie – Marian Rejewski”. Razem z PTTK chętni wyruszyli na trzy spacery tematyczne śladami Mariana Rejewskiego.

Stowarzyszenie ROBOproject to centrum edukacyjne, przybliżające dzieciom takie dziedziny wiedzy jak mechanika, robotyka, elektronika, informatyka. W urodzinową sobotę na młyńskim tarasie ROBOproject zaprezentowało interaktywnego robota. SANBOT to inteligentny, zaprogramowany pracownik ROBOproject, który z chęcią, jeśli tylko do niego podeszło opowiadał ciekawostki na temat Mariana Rejewskiego. W specjalnie wydzielonej strefie odwiedzający mogli zbudować konstrukcje z LEGO oraz zaprogramować roboty LEGO Education, a na interaktywnej macie spróbować swoich sił w sterowaniu robotami marki Photon. Na drukarce 3D można było wydrukować monety okolicznościowe, a ponadto zagrać w wielkoformatową grę Memory.   

Stowarzyszenie Freelab  z Wrześni wystawiło sześć drukarek 3D. Uczestnicy pikniku mogli poznać specyfikę tego rodzaju wydruków oraz zapoznać się z terminem projektowania parametrycznego, czyli takiego, dzięki któremu możliwe jest tworzenie innowacyjnych projektów technologicznych, inspirowanych światem przyrody. Nie zabrakło również praktyki. Była wyjątkowa szansa na spróbowanie swoich sił w przygotowaniu własnego modelu parametrycznego i następnie wydrukowanie go na drukarce 3D.  Można też było posłuchać minikoncertu. Skrzypaczka zagrała na instrumencie, który powstał dzięki technice druku 3D.

Druga edycja pikniku popularnonaukowego poświęcona Marianowi Rejewskiemu przyciągnęła setki uczestników, którzy pomimo upalnej pogody nie rezygnowali z odwiedzenia wszystkich stoisk.

Uczniowie oraz dorośli mieszkańcy Pruszcza (woj. kujawsko-pomorskie) mieli okazję obejrzeć wystawę "Marian Rejewski - bydgoszczanin, matematyk, kryptolog", którą udostępniła Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bydgoszczy.

Oficjalny podcast Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu w 9. odcinku przypomniał bydgoszczanina, który pomógł aliantom wygrać II wojnę światową. Marian Rejewski pierwszy złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy. Dzięki Rejewskiemu i grupie współpracujących z nim kryptologów Alianci mieli wgląd w plany Niemców. "Pomógł wygrać wojnę" – duże słowa! Czy rzeczywiście tak było? O tym rozmawia Jarosław "Jarry" Jaworski z Książnicy Kopernikańskiej z dr Krzysztofem Osińskim z bydgoskiej delegatury Instytutu Pamięci Narodowej.

Odcinek jest dostępny w serwisach YouTube, Spotify i Anchor.

Dr Krzysztof Osiński: historyk, doktor nauk humanistycznych, pracownik naukowy Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy. Specjalizuje się w historii najnowszej regionu kujawsko-pomorskiego, zajmuje się dziejami opozycji antykomunistycznej i zagadnieniami dotyczącymi represji stanu wojennego. 

Źródło: Książnica Kopernikańska w Toruniu

13 lutego 1980 roku odszedł urodzony w Bydgoszczy genialny polski matematyk, Marian Rejewski. W 43. rocznicę jego śmierci prezydent Bydgoszczy Rafał Bruski złożył kwiaty przy ławeczce Rejewskiego u zbiegu ulic Gdańskiej i Śniadeckich.

Wiązanki kwiatów złożone zostały także w innych miejscach związanych z naszym wybitnym kryptologiem. Pod tablicą mieszczącą się na budynku przy ul. Wileńskiej 6, w miejscu gdzie urodził się i mieszkał jako dziecko, na budynku Muzeum Wojsk Lądowych przy ul. Czerkaskiej, oraz pod tablicą zlokalizowaną na Dworcu PKP Bydgoszcz Główna.

Źródło: bydgoszcz.pl - fot. Robert Sawicki

W kwietniu 2022 roku ukazał się na rynku wydawniczym komiks pt. "Qui a cassé Enigma? La véritable histoire du code secret nazi" (ISBN 9782380942972, format 29x20 cm, 116 stron).

Autorem publikacji jest Fabien Tillon, który napisał scenariusz na podstawie książki Dermota Turinga, a rysunki wykonał Lelio Bonaccorso. Do powstania komiksu przyczyniło się Ministère des armées (francuskie ministerstwo obrony). Książkę wydało Nouveau Monde Éditions z takim opisem:

Jesień 1931. Niemiecki szyfrant sprzedaje zdumiewający sekret francuskim agentom kontrwywiadu. To początek trwającej dekadę walki o złamanie najbardziej abstrakcyjnej i złożonej maszyny kodującej, jaką kiedykolwiek wynaleziono. Od zaatakowanej Polski po angielską wieś, od szwajcarskich gór po ładownie toczących wojnę U-Bootów, pościg w labiryncie cyfr, liter i zdrad.

1932. W łazience brukselskiego hotelu francuski szpieg fotografuje pierwsze dokumenty opisujące nową, maszynę szyfrującą "Enigma", której kodu a priori nie da się złamać. Maszynę, z której zamierzają korzystać niemieckie służby specjalne. Kilka miesięcy później, z pomocą Francuzów, grupa polskich matematyków postanowiła odkryć skomplikowane działanie tej maszyny.

1940. Po klęsce Francuzów nad nazistami Francuzi i Polacy przekazują swoje odkrycia Brytyjczykom. W Bletchley Park rozwija się gigantyczne przedsięwzięcie dekodujące, od którego zależeć będzie wynik wojny.

Rok 1942. Pod nosami Niemców, w samym Vichy, Francuzi i Polacy kontynuują dekodowanie. Gestapo depcze im po piętach, a MI-6 ma absolutny priorytet w ich eksfiltracji. Tymczasem na Atlantyku niemieckie okręty podwodne prowadzą niszczycielskie polowanie na amerykańskie statki zaopatrujące Wielką Brytanię w broń, żywność i towary. Jeśli nie uda nam się bardzo szybko rozszyfrować wiadomości niemieckiej marynarki wojennej, Wielka Brytania nie wytrzyma. W Bletchley Park jeden z najwybitniejszych umysłów w historii nauki, Alan Turing, wniesie decydujący wkład... (przekład streszczenia wydawcy)

Obejrzyj fragment komiksu

Historia przedstawiona w komiksie nie skupia się na polskich kryptologach, ale też nie pomija znaczenia ich wkładu pracy w łamanie kodu Enigmy.

Konkurs w ramach akcji "Grudzień z Rejewskim" adresowany był do uczniów szkół podstawowych, placówek oświatowych i placówek kultury prowadzonych przez powiaty i gminy tworzące Stowarzyszenie Metropolia Bydgoszcz.  Organizatorzy, Stowarzyszenie Metropolia Bydgoszcz i Miasto Bydgoszcz, współpracowali z Młodzieżowym Domem Kultury nr 5 w Bydgoszczy.

Spośród 141 prac jury wybrało najlepsze w poszczególnych kategoriach:

Miasto Bydgoszcz

• Kategoria klasy I–III

I miejsce – Dorota Wudarska, Szkoła Podstawowa nr 17 w Bydgoszczy

II miejsce – Lidia Matuszewska, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

III miejsce – Weronika Zyśk , Szkoła Podstawowa nr 20 w  Bydgoszczy

• Kategoria klasy IV–VI

I miejsce – Lilianna Adamska ,Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

II miejsce – Danuta Opalińska, Klub „Logistyk” 1 BLOG w  Bydgoszczy

III miejsce – Wiktor Zarychta, Szkoła Podstawowa nr 38 w Bydgoszczy

• Kategoria klasy VII–VIII

I miejsce – Tomasz Kieruj, Szkoła Podstawowa nr 53, K – PSOSW nr 1 im. L. Braille’a  w Bydgoszczy

II miejsce – Kamila Połeć, Szkoła Podstawowa nr 17 w  Bydgoszczy

III miejsce -  Izabela Balcer, Szkoła Podstawowa nr 46 w Bydgoszczy

Gminy Stowarzyszenia Metropolia Bydgoszcz z wyłączeniem Miasta Bydgoszcz

• Kategoria klasy I–III

I miejsce – Oliwia Kwiatkowska, Szkoła Podstawowa w Kotomierzu

II miejsce – Amelia Rabinek, Szkoła Podstawowa w Białych Błotach

III miejsce – Stanisław Wojdon, Szkoła Podstawowa w Kotomierzu

• Kategoria klasy IV–VI

I miejsce – Filip Rabinek, Szkoła Podstawowa w Białych Błotach

II miejsce – Filip Menducki, Soleckie Centrum Kultury

III miejsce – Wiktor Więcław, Szkoła Podstawowa w Łochowie

• Kategoria klasy VII–VIII

I miejsce – Magdalena Sankiewicz, Szkoła Podstawowa w Brzozie

II miejsce – Karolina Szewczuk, Zespół Szkolno – Przedszkolny w Serocku

III miejsce – Karolina Zielińska, Zespól Szkół im. Celestyna Kamińskiego w Dąbrowie Chełmińskiej

Wyróżnienia:

Bartłomiej Kroll, Szkoła Podstawowa w Łochowie

Julia Wilińska, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

Martyna Zgórska, Szkoła Podstawowa nr 17 w Bydgoszczy

Adam Karpiński, Młodzieżowy Dom Kultury nr 5 w Bydgoszczy

Kinga Derengowska, Szkoła Podstawowa nr 9 w Bydgoszczy

Lena Krysiak, Szkoła Podstawowa nr 13 w  Bydgoszczy

Dorian Kaczmarek, Szkoła nr 2 im. Jana Brzechwy w Barcinie

Wręczenie nagród i wyróżnień odbyło się 20 grudnia o godz. 17.00 w Młynach Rothera w Bydgoszczy, gdzie można było oglądać wszystkie nagrodzone prace.

Źródło: https://www.mdk5.pl, ilustracja: fragment nagrodzonej pracy Magdaleny Sankiewicz